Како повод за поттикнување на оваа кампања на социјалните мрежи е еден пост на Фејсбук од сомнителен затворен профил, во кој што авторот без да наведе дополнителни детали, вели дека на каса во „Кипер“ маркетот во Ѓорче Петров, продавачката одбила да ги кажува цените напроизводите на македонски јазик, односно најпрво сакала да ги каже на „мајчин јазик“ На социјалните мрежи Инстаграм и Твитер во Македонија во тек е кампања на етничка основа која повикува на бојкот на маркетите „Кипер“ и „Кит го“ само поради тоа што нивните сопственици се Албанци.
Кампањата изобилува со екстремни пораки на етничка, религиска и национална основа според кои причината за бојкотирање на овие маркети е заради тоа што „вработената во КАМ или Стокомак се вика Светле, или Горде што е далеку помилозвучно од Шпреса или Валона“. Како повод за поттикнување на оваа кампања на социјалните мрежи е еден пост на Фејсбук од сомнителен затворен профил, во кој што авторот без да наведе дополнителни детали, вели дека на каса во „Кипер“ маркетот во Ѓорче Петров, продавачката одбила да ги кажува цените на производите на македонски јазик, односно најпрво сакала да ги каже на „мајчин јазик“.
Понатаму во овој контроверзен пост, преку намерна замена на тези, авторот прашува „дали се враќаме во времето на нацистичка Германија, кога на одредени народи им беше ограничено движењето“.Ваквиот пост понатаму се проширува преку т.н. инфлуенсери на социјалните мрежи Инстаграм и Твитер, каде се повикува на бојкот со очигледна намера да се подели населението на етничка основа. Како „дисктриминаторско“ однесување на овие маркети се наведува фактот што тие не продаваат алкохол и производи кои содржат свинско месо, чие конзумирање е спротивно на Исламската религија.
Непродавањето на одредени производи не е дискриминација
Но, од Комисијата за спречување и заштита од дискриминација, за Мета.мк велат дека непродавањето на одредени стоки не може да претставува дискриминација, бидејќи трговците самите одлучуваат кои производи ќе ги понудат на продажба.
„Понудата и продажбата на стоки е во диспозиција на трговците согласно нивните економски интереси, деловни практики и пазарни принципи и согласно прописите кои ја уредуваат трговијата и заштитата на потрошувачите, па оттука непродавањето на одредени стоки не би можело да претставува дискриминација кога трговијата се врши во рамки на овие принципи и прописи“, вели вработен во стручната служба на Комисијата за спречување и заштита од дискриминација кој сакаше да остане анонимен.
Тој објаснува дека за да стане збор за дискриминација, треба да постои противправно или забрането дејствие со кое определено лице или група на лица се доведува во нееднаква положба со друго лице или група на лица, во поглед на остварување на нивните права и слободи, заради некоја нивна карактеристика со која истите се идентификуваат. „Отсуството на одредени стоки од понудата кај некои трговци не би можело да биде во корелација со остварување на права и слободи на лица или група на лица“, вели тој.
Парите и економската моќ немаат боја, нација и религија
Економскиот експерт Абил Бауш смета дека оваа кампања е маркетинг трик и кај нас влијае негативно бидејќи го ситни пазарот. „Парите, економската моќ немаат боја, нација и религија“, вели Бауш. Тој додава оти економијата е навикната да работи на слободен пазар и потсетува дека и претходно имало вакви примери со мобилниот оператор „Aлбафон“ во 2013 година. „Овој оператор имаше кампања „Зборуваме на албански“ и пропадна многу брзо бидејќи даваше услуги само на една примарна група“, вели Бауш. Од друга страна, професорот по маркетинг и меѓународен бизнис на Универзитетот Југоисточна Европа, Јусуф Зеќири, објаснува дека ваквите кампањи често се појавуваат како резултат на неетичка комуникација насочена кон потрошувачкото однесување на друга етничка група, позиционирајќи елементи од етно-маркетингот во негативна конотација.
„Тие преку користење на провокативни пораки единствено целат кон зголемување на нивните следбеници. Така, со оглед на кревката средина, многу брзо го привлекуваат вниманието на нивните следбеници кои како потрошувачи ги гледаат овие влијателни лица како референтни точки“, вели Зеќири. Професорот посочува дека една од целите на оние кои ја шират кампањата заснована на етнички поделби, е да ја зголемат својата популарност истовремено поткопувајќи го кредибилитетот на брендовите кои се нападнати.
„Ваквите кампањи негативно влијаат на економијата со тоа што ја нарушуваат репутацијата на брендот и ја намалуваат довербата на потрошувачите, особено на етнички мешаните пазари“, вели Зеќири додавајќи дека наместо да ја промовираат вредноста на производот, ваквите кампањи од страна на потрошувачите се перцепираат како дискриминаторски и можат да предизвикаат економски и социјален притисок врз брендовите и самите потрошувачи.„Брендот поврзан со дискриминаторски пораки може да ја изгуби довербата на потрошувачите и да се смета дека поддржува или толерира такво однесување, што го отежнува враќањето на довербата и кредибилитетот“, додава професорот.
Во кампањата се тврди дека албанскиот јазик е единствениот кој се користи во еден од двата маркети. Но, при преглед на профилите на социјалните мрежи, може да се забележи дека содржините во објавите најпрво се напишани на македонски, а потоа и на албански јазик и сите се двојазични | Фото: Принтскрин од Фејсбук
Претседателот на Стопанската комора на северо-западна Македонија, Менди Ќира вели редовно добиваат информации за вакви кампањи, кои според него се сè почесто присутни. Тој потенцира дека конкретната кампања се рефлектира негативно бидејќи факт е оти во маркетите кои се на мета, има вработени и Албанци и Македонци. Тие исто така набавуваат производи и од македонски и од албански компании. Сепак, неговото мислење е дека овие појави се исклучоци и немаат долготраен ефект.
„Овие појави сметам дека се исклучоци и немаат долготраен ефект, а субјектите што ја играат оваа нечесна игра ќе сфатат дека сите компании се наши компании без разлика дали сопственикот е Албанец или Македонец. Тој исто плаќа данок на државата, придонесува за вработување, за конкуренцијата која дава квалитет и реална цена во пазарот“, вели Ќира. Тој ги повика надлежните институции да реагираат бидејќи оваа појава е штетна и за економијата туку и политиката. „Ние сме мултиетничка заедница и како таква треба да се чуваме за да се развиваме економски“, вели Кира.
Омразата раѓа омраза
Според експертите со кои позборувавме, особено е опасно што ваквите дискриминаторски кампањи поттикнуваат говор на омраза кој е присутен во коментарите од постовите што се дел од кампањата. За потребите на овој напис, Мета.мк контактираше двајца професори од Економскиот факултет при државниот Универзитет Св Кирил и Методиј, како и самиот декан на факултетот, но тие не сакаа јавно да ја коментираат кампањата базирана на етничка основа.
За разлика од нив, професорот Зеќири вели дека „дискриминаторските кампањи можат да го спречат формирањето на партнерства со други компании предизвикувајќи уште поголема штета на угледот на брендот на чувствителните пазари кои се карактеризираат со различна припадност и различни верувања“. Според него, за да се избегнат влијателните маркетинг кампањи кои промовираат дискриминација или пристрасност, мора да постојат јасни етички упатства кои промовираат различност и вклучување на сите заедници.
„Инфлуенсерите мора да бидат свесни за нивното влијание врз широката публика во деловите засновани на културни и социјални аспекти, а особено да внимаваат на етничките разлики“, вели професор Зеќири. Праксата покажува дека ваквите негативни кампањи го нормализираат непријателството, ги зајакнуваат штетните стереотипи и го поттикнуваат менталитетот „ние наспроти нив“.
Тие често го искористуваат стравот, гневот и незадоволството, што ги поттикнува луѓето да ги изразат своите фрустрации преку јазик на омраза.Со засилување на овие пораки, особено на социјалните мрежи, се забрзува ширењето на говорот на омраза создавајќи средина каде што се потврдува поделената и агресивната реторика. Ова создава услови за натамошна уште подлабока поларизација и нетолеранција.
Автор: Деспина Ковачевска, МЕТА.МК
