Забуната доаѓа од тоа што македонскиот ДЗС има дијаметрално спротивни податоци што прикажува дека државата има трговски дефицит со САД, а не обратно. Но, ваквите разлики во податоците се должат на добро познат феномен во статистички податоци „трговска асиметрија“, пишува Вистиномер во написот кој го пренесуваме во целост. Нема никакви грешки во равенката на САД што ја употребија на „залепат“ 33 отсто царина на македонските производи. Податоците од американскиот завод за статистика го потврдуваат тоа. Забуната доаѓа од тоа што македонскиот ДЗС има дијаметрално спротивни податоци што прикажува дека државата има трговски дефицит со САД, а не обратно. Но, ваквите разлики во податоците се должат на добро познат феномен во статистички податоци „трговска асиметрија“, пишува Вистиномер во написот кој го пренесуваме во целост. Премиерот Христијан Мицкоски, на владина прес-конференција по повод Светскиот ден на здравјето одговарајќи на новинарски прашања искажа неколку недоследности во врска со висината на тарифите, односно царините што администрацијата на Доналд Трамп ги воведе на втори април:
Ние работиме со нашите партнери, САД, и очекувам многу скоро да се коригира ова што очигледно е резултат на некаква грешка или погрешна информација имајќи предвид дека нашата трговска размена со САД во 2024 година е во негатива односно сме во дефицит. А, тие држави коишто се во дефицит практично немаат ваков тип на зголемување на давачките. [Извор: Влада на РСМ – датум – 07.04.2025] Образложение: Премиерот Мицкоски во изјавата потенцира дека е направена некаква грешка или се користени погрешни информации при калкулација на висината на тарифите, т.е. царините на македонските производи што се извезуваат за Америка — царини коишто во моментов изнесуваат 33 отсто. Но, бидејќи според оние податоци што САД ги имаат и според онаа пресметка која тие решиле да ја употребат, нема никаква грешка и со тоа оваа изјава на премиерот е недоследна. Во суштина станува збор за поинаква методологија од нашата, што новата републиканска администрација на САД ја применува за речиси целиот свет. На т.н. „Ден на ослободувањето“, минатата недела Трамп го презентираше пакетот царини кон речиси сите земји од светот. Меѓу земјите се најде и С. Македонија и како што може да се види од објавите на Белата куќа на Х (поранешен Твитер), македонските производи ќе бидат царинети по стапки што се меѓу највисоките во регионот.
Како што веќе Вистиномер објасни, равенката што се користи за да се пресмета висината на царината е следна: вкупниот трговски дефицит со одредена држава поделено со вкупниот увоз од државата, поделен на половина. Доколку ги погледнеме податоците од Државниот завод за статистика (ДЗС), премиерот Мицковски е во право. Во вкупната трговска размена меѓу државава и САД, С. Македонија е во дефицит, односно извезуваме повеќе одошто увезуваме.
скриншот од официјалните податоци на ДЗС
Според овие податоци, стоката и добрата на државата би треба да се царинат по само 10 отсто, што воедно е и минималниот праг за сите нови тарифи. Но, доколку ги погледнеме податоците од американската Census.gov страна (државна страница пандан на ДЗС), може да се најдат овие бројки.
Трговија меѓу САД и С. Македонија
Може да се види дека според официјалните податоци на ДЗС и Census.gov постои огромна дискрепанција меѓу конечните бројки на увоз и извоз на стока. Нужно се поставува прашањето зошто тоа се случува?. Oваа разлика во начинот на броење на трговскиот дефицит меѓу две држави е позната уште „трговска асиметрија“ и претставува широко распространет и добро документиран феномен во меѓународната економска и трговска статистика. Треба да се потенцира дека ваквите разлики не се нужно грешки, туку претставуваат различни методолошки и практични начини како се собираат и како се пласираат податоци за билатералната трговија, кои најчесто се поврзани со различните политики на самите земји. На пример, гранката за економски статистики при Одделот за економски и социјални работи на Обединетите нации идентификува три главни причини зошто настанува трговската асиметрија:
- Примена на различни критериуми за припишување на [трговски] партнер во статистиката за увоз и извоз
- Употребата на вредности од типот CIF [Cost, Insurance, and Freight] во статистиката на увозот и вредностите од типот FOB [Free on board] во статистиката за извоз,
- Примена на различни трговски системи во компилацијата на податоци (Општ наспроти Специјален трговски систем).
Други причини може да се начинот на кои земјите го дефинираат „потеклото“ на стоката или добрата. Некои може да ја користат земјата каде што е произведена стоката, додека други ја користат земјата од која се испорачани. Ова е особено важно за стоките што минуваат низ повеќе земји за време на транспортот. На пример, на Census.gov за „земја на потекло на увозот“ се дефинира како: …. земјата каде што стоката е одгледувана, ископана или произведена, во согласност со Царинските прописи на САД. Во случаи кога земјата на потекло не може да се одреди, трансакциите се кредитираат во земјата на испорака. Во документот за методолошки објаснувања на ДЗС земјата на потекло, пак, се дефинира како: Земјата во која стоките се целосно произведени или каде што е направена последната значајна промена. Токму вакви мали разлики во дефинициите доведува до тоа различно да се вбројуваат податоците и да настанат големи разлики.
На пример, според начинот на кој увозниците известуваат за производите што ги носат во САД, тамошната методологија предвидува и за деловите внатре во производите да се наведе потеклото, каков што е примерот со овој увозник на рачни часовници во САД, кој кажува дека има обврска да наведе посебно од каде, од која држава, е потеклото на куќиштето, на механизмот и на ремчето на часовникот. Ваквите детални пдоатоци кои ги добиваат властите во САД и тоа на самиот влез на стоките во земјата, при самото царинење, бездруго доведуваат до поинаки бројки од македонските.
Доколку ги погледнеме статистиките за количината на увоз и извоз од 2020 до 2024 година, според македонскиот и американскиот ДЗС, може да се видат конзистентни разлики:
Ова го потврдува фактот дека ДЗС на двете држави имаат комплетно различни методологии и начини на водење сметка за билатералната трговија. Затоа не може да се каже дека статистиките на една земја се точни или неточни. Исто така, во разгледаните податоци за трговијата меѓу САД и С. Македонија се бројат само размената на стоки и добра, а не и услугите. Тоа е така, затоа што, како што објаснуваат во анализата на Њујорк Тајмс, тоа е начинот според кој новата Влада на САД ја одредува висината на царините. Администрацијата на Трамп го пресмета трговскиот дефицит користејќи само стоки – физички предмети што може да се испратат – а не и услуги, како што се технологијата, медиумите, банкарството и туризмот. (ДВД цеде се брои, претплатата на Netflix не.), пишува во анализата на Њујорк Тајмс. Затоа, ако Владата предводена од ВМРО-ДПМНЕ успее да направи посебни билатерални трговски договори со кои ќе се намалат или отстранат царините на македонските производи, тоа добро ќе дојде за македонските производители. Но, тоа е сосема различно и споредно од тоа да се тврди дека е направена грешка при пресметувањето.
Заклучно, разликата во вкупниот износ на увезени и извезени стоки и добра меѓу две држави е добро познат феномен на трговска асиметрија. Асиметријата во податоците се должи на, на пример, раководење на финалните статистики, како што е користењето на различни трговски системи во компилацијата на податоци и различниот начин на утврдување на земјата на потекло на стоката. И, исто така, има забележителна и конзистентна разлика во податоците за билатералната трговија меѓу С. Македонија и САД. Заради сите овие горенаведените причини, изјавата на премиерот Мицковски дека има некаква грешка или погрешна информација, што довело до тоа администрацијата на САД погрешно да ги пресмета церините кон С. Македонија, ја оценуваме како недоследна. Начинот на кој САД го мери увозот и извозот е резултат на тамошната методологија, која се користи со децении. Разликите во методологиите доведуваат до тоа нивоата на надворешна трговија да бидат мерени различно и да доведат до сосема различни податоци. Извор: Новинска агенција МЕТА
