Жените албанки од руралните области во Северна Македонија сè уште се дискриминирани и се соочуваат со големи предизвици почнувајќи од образованието, немање право на имот, невработеност, здравствени и социјални услуги, и најновите предизвици од дигитализацијата. За овие теми, меѓу другото се дискутираше на панелот „Позицијата и улогата на албанската жена во руралните области: можностите и предизвиците”, што се одржа вчера, во организација на Здружението за унапредување на новинарските практики „Иновативни медиуми – Скопје” во рамките на која се води порталот Portalb.mk.
Професорката Ѓилимсере Касапи, зборувајќи за жените од албанската заедница во општеството и нејзините лични предизвици како самохрана мајка, рече дека, иако поминало многу време од кога таа била студентка и образованието на жените од албанската заедница било на многу низок ниво, според неа образованието на албанската жена сè уште не е на потребното ниво.
„Жената се усовршува само преку образованието и воспитувањето. Замислете, во мојата генерација само 3% бевме девојки од седум паралелки, тоа ме мотивираше да се бориме и да докторирам на темата образованието на албанската жена. Сметам дека сè уште имаме потреба од образование, сè уште имаме потреба од квалитет во образованието“, рече Касапи. Таа зборуваше и за прашањето на имотот, каде рече дека наследството на имотот од страна на девојките и жените од албанската заедница сè уште е табу тема и неостварливо право за нив.
„Нашето општество сè уште не го смета девојчето како сопственик или наследник на имот од страна на семејството, туку само синовите. Овој концепт продолжува и во новите генерации и сè уште така се толкува од новите генерации. Жената од рурална средина не може да аплицира за некој проект и да создаде свој производ ако не го има имотот на свое име. Покрај имотот, таа треба да биде оспособена и обучена за управување и производство на земјоделски, сточарски и други производи, како што е одгледувањето на цвеќиња во оранжериите и многу други работи што жената ги прави со многу внимание и страст. Треба да има поддршка од машкиот род и од семејството. Апсолутно треба да биде вклучена во проектите финансирани од државните и странски институции“, рече Касапи.
Претседателката на „Мрежата на жени во науката”, Елизабета Бајрами Ологу, зборуваше за користењето на социјалните услуги од страна на жените од руралните средини, за што нагласи дека во земјата недостасуваат политики кои ги зголемуваат производствените капацитети на жените од руралните области на ист начин и подеднакво со мажите. Исто така, рече дека нивото на информираност е многу ниско.
„Жените во руралните области, барем според генералните статистики, сочинуваат 3/4 од светската популација. 87% од територијата на Македонија е рурална. 47% од населението на оваа земја живее во села и автоматски половина од населението кое живее во руралните области се жени. Меѓутоа, жените во руралните области имаат понизок ниво на образование. Жените од руралните области се половина од работната сила, работат на село можеби колку и мажите, можеби дури и повеќе од мажите, но нивната работа е неисплатена. Како резултат на неисплатената работа, жена во руралните области не може да добие дозвола која ѝ следува, а тоа е породилно отсуство. Друг проблем со социјалните услуги е далечнината која жените од руралните области ја имаат со центрите за социјални работи. Тие имаат ограничен пристап до здравствените услуги за жените“, рече Ологу.
Според претседателката на извршниот совет на организацијата „Антико“, Ѓинере Небиу, земјата сè уште не работи доволно во активирањето на жените од руралните области, иако според неа, невладините организации имаат моќ и можност да работат за зајакнување на улогата на жените.
„Во политиката се третираат големи теми, но жените од руралните области често се оставени настрана. Недостасуваат активни организации на терен во руралните области. Има недостаток на организации и во урбаните области“, рече Небиу.
Психологот Едлира Дестани зборуваше за родителската улога на жената во семејствата од руралните области, каде што рече дека тоа не е воопшто лесно.
„Ние лесно во урбаните области можеме да кажеме да направат тоа и тоа, но тоа е многу посложен синџир. Треба да ги разбудиме жените од руралните области да ги искористат своите капацитети давајќи позитивни примери“, рече Дестани.
Експертот за проектен менаџмент Мјелма Мехмети ги спомена можностите за зајакнување и стратегиите за подобрување на положбата на жената, рече дека жените во Европската Унија и во Македонија се третираат исто и се дискриминирани на ист начин, особено кога зборуваме за жените во руралните средини. Според неа, можностите се различни, но предизвиците остануваат исти.
„Во еден документ за развој на земјоделскиот систем во државата, зборот жена се спомнува само два пати. Руралниот живот ако се диверзифицира и работата на жените ќе биде повеќе видлива, повеќе вреднувана и регистрирана. Ако се диверзифицира пазарот на трудот во руралните области каде жените ќе се само-свестат, ќе можеме да постигнеме подобрување на нејзината позиција во општеството каде што живее“, рече Мехмети.
Во меѓувреме, Венера Гудачи, експерт за управување со ИТ системи, ги повика жените во руралните области да ги искористат повеќе можностите што ги нуди дигиталниот развој.
„Разликата во пристапот до интернет на руралните жени во ЕУ и во Македонија е многу голема. Потребни се стратегии во оваа насока. Друг предизвик е недостатокот на инфраструктура, сите зборуваме за интернет, но колку рурални жени поседуваат лаптоп за да го користат за нивниот бизнис. Дигиталниот бизнис е многу добра можност. Потребна е соодветна обука на руралните жени во оваа насока“, рече Гудачи.
Главната уредничка на Portalb.mk, Елида Зилбеари, истакна дека идејата и целта на овој панел беа да се соберат идеи и конкретни предлози за тоа како експертите со нивните идеи можат да придонесат за подобро опкружување за жените и тие да се применат во пракса.
„Секоја жена е успешна. Проблемот е кај оние кои имаат моќ и не им даваат можности на жените”, рече Зилбеари.
Овој настан во рамките на проектот „Веродостојно и разновидно известување на албански јазик“ финансиран од Владата на Обединетото Кралство и имплементиран од Британскиот совет во партнерство со Балканската мрежа за истражувачко новинарство, Фондацијата Томсон и Меѓународниот центар за обука и истражување за невладините организации, INTRAC.
