Американски и ирански претставници вчера седнаа на првата рунда директни разговори во Оман, што претставува голем чекор по години на зголемени тензии и застој во дипломатијата, а разговорите ќе продолжат следниот викенд, според изјавата објавена од Белата куќа. Средбата меѓу специјалниот пратеник на САД, Стивен Виткоф, и иранскиот министер за надворешни работи, Абас Арагчи, беше првиот директен контакт откако претседателот Доналд Трамп се врати на функцијата, додека Иран продолжува да ја проширува својата нуклеарна програма.
Белата куќа ги опиша разговорите како „многу позитивни и конструктивни“, додавајќи: „САД длабоко му се заблагодаруваат на Султанатот Оман за поддршката на оваа иницијатива.“
Виткоф, придружуван од американската амбасадорка во Оман, Ана Ескрогима, му кажа на Арагчи дека Трамп лично му дал инструкции да се обиде да ги реши разликите преку дипломатија, доколку е возможно. Разговорите се одржаа на периферијата на главниот град на Оман, Маскат, и траеја нешто повеќе од два часа. Министерот за надворешни работи на Оман, Саид Бадр, беше домаќин на средбата. Иранската државна телевизија подоцна потврди дека двете страни размениле неколку рунди пораки и дека имало краток, директен разговор меѓу американските и иранските дипломати.
Воениот притисок се чини е главна причина зошто Иран седна на масата за преговори. Ребека Грант, виш соработник во Институтот Лексингтон, вчера за „Фокс Рипорт“ изјави дека САД испратиле јасен сигнал со преместување на моќни воени средства во регионот. „Сите опции не само што се на маса, туку се распоредени во Блискиот Исток“, рече Грант. „Некаде помеѓу четири и шест стелт-бомбардери Б-2 се наоѓаат на Диего Гарсија, заедно со два носачи на авиони. Тоа навистина го привлече вниманието на Иран.“
Грант вели дека Иран сега се соочува со избор. „Иран или мора да разговара или да ги види своите нуклеарни капацитети бомбардирани“, изјави таа. Тензиите меѓу двете земји се големи од 2018 година, кога Трамп ги повлече САД од нуклеарниот договор од 2015 година. Тој договор постави строги ограничувања на иранската нуклеарна програма. Оттогаш, Иран збогатува ураниум на многу повисоки нивоа. Најновиот извештај на Меѓународната агенција за атомска енергија (МААЕ) наведува дека Иран збогатува ураниум до 60 отсто, што е само малку под нивото за нуклеарно оружје, и дека има акумулирано над 8.000 килограми од него. Според првичниот договор, Иран беше ограничен на збогатување до 3,67 отсто и на значително помали залихи.
Иако американските разузнавачки агенции не веруваат дека Иран започнал да гради нуклеарно оружје, тие предупредуваат дека земјата е сè поблиску до можноста да го стори тоа доколку одлучи. Генералот Џек Кин, воен аналитичар на Фокс Њуз, изјави дека иранските лидери сега веруваат дека Трамп е сериозен за употреба на воена сила доколку не се согласат да ја ограничат нуклеарната програма на Иран. „Тие заклучија дека претседателот е крајно сериозен во поддршката на предводен од Израел, поддржан од САД, напад врз Иран за да го уништи нивниот нуклеарен проект“, рече Кин. Грант објасни дека САД и нивните сојузници се подготвени за таков напад доколку преговорите пропаднат. „Израел минатата година уништи многу од воздушната одбрана на Иран“, рече таа. „Потоа имате два [американски] носачи на авиони, борбени авиони стационирани на копно во регионот и бомбардери Б-2 со бомби за уништување на бункери. Тоа е демонстрацијата на закана.“
Таа додаде дека Иран нема вистинска потреба да збогатува ураниум бидејќи може да купи нуклеарно гориво на отворениот пазар. „Време е да почнат да склучуваат договор“, рече таа. „И мислам дека, можеби, поради нашиот воен притисок и решителноста на Трамп, тие почнуваат да го сфаќаат тоа.“ Иранскиот претседател, Масуд Пезешкијан, изјави дека не е отворен за директни преговори за нуклеарната програма, но исто така ги обвини САД дека ги прекршиле минатите ветувања. „Тие мора да докажат дека можат да изградат доверба“, рече Пезешкијан на неодамнешниот состанок на кабинетот. Портпаролот на иранското Министерство за надворешни работи, Есмаил Багаеи, предупреди на последици доколку заканите продолжат. „Насилството раѓа насилство, мирот раѓа мир“, напиша тој на социјалните мрежи. „САД можат да го изберат патот… и да ги прифатат последиците.“
Поранешниот државен секретар Мајк Помпео за Фокс Њуз изјави дека не може да има договор освен ако Иран не се откаже од плановите за нуклеарно оружје. „Мора целосно, проверливо да ја елиминираме нивната програма за нуклеарно оружје за да има каков било договор“, рече тој. „Сè што бараме е да се однесуваат како нормална нација.“ Грант рече дека секој иден договор ќе треба да има строги услови. „Ќе мора да вклучува вистински инспекции“, рече таа. „Ќе мора да вклучува откажување, искрено, од дел од тој збогатен ураниум. Ќе мора да има некои ограничувања на развојот на нивните балистички ракети.“ Двете делегации треба да се сретнат повторно на 19 април во Оман, според изјавата на Белата куќа.
