Шокирани и збунети, европските лидери, затекнати од новата стратегија на Америка, полека се свртуваат кон себе.
Имено, увозот на оружје во Европа се зголеми за 155 отсто меѓу 2020 и 2024 година, наведуваат повеќе извештаи на темава. Сè укажува на континуираната доминација на САД на глобалниот пазар, имајќи предвид дека американските компании го зголемија уделот на извезено оружје од 35 отсто меѓу 2015 и 2019 година на 43 отсто меѓу 2020 и 2024 година. Во тој контекст, Европската Унија деновиве објави план за ставање крај на својата одбранбена зависност од САД, со фокус на купување повеќе оружје во Европа, а има индиции дека Канада ќе се приклучи на оваа иницијатива.
Европската комисија ја претстави својата безбедносна стратегија „Подготвеност 2030“, во која главната грижа е заканата од руска агресија. Разузнавачките проценки на НАТО сугерираат дека Русија би можела повторно да нападне земја во Европа во рок од три до пет години. Минатиот месец, администрацијата на американскиот претседател Доналд Трамп сигнализираше дека безбедносните приоритети на САД лежат на друго место, поточно на нејзините граници и во Азија, и дека Европејците ќе мора да се грижат за себе и за Украина. Во тоа време, најголемата копнена војна во Европа во последните децении влезе во својата четврта година.
Дали може Европа да се осамостои од американската воена безбедност?
Според стратегијата на ЕУ, нејзините членки ќе бидат повикани да го купат најголемиот дел од својата воена опрема во Европа, работејќи главно со европски добавувачи, во некои случаи со помош на ЕУ за намалување на цените и забрзување на испораката. Тие треба да купуваат опрема од надвор од Европа само кога тоа е попожелно отколку во ЕУ поради цената, перформансите или доцнењето на испораката. Во последниве години, 27-те земји на ЕУ доставија околу две третини од своите нарачки на американски одбранбени компании. За да се квалификуваат за новите заеми, тие ќе треба да купат најмалку 65 отсто од нивната опрема од добавувачи во ЕУ, Норвешка или Украина.
„Безбедносната архитектура на која се потпиравме повеќе не може да се зема здраво за готово“, рече претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен.
„Треба да купуваме повеќе европско. Затоа што тоа значи зајакнување на европската одбранбена, технолошка и индустриска база. Тоа значи стимулирање на иновациите. А тоа значи создавање пазар за одбранбена опрема низ ЕУ“, додаде таа.
Стратегијата наликува на шемата „ЕУ моќна“ што комисијата ја предложи во 2022 година за да се одвикне од рускиот природен гас, откако претседателот Владимир Путин им нареди на своите сили да влезат во Украина и ја искористи енергијата како оружје за да се обиде да ја поткопа поддршката на ЕУ за Киев. Оваа стратегија доведе до намалување на зависноста на ЕУ од увозот на руски гас од 45 отсто во 2021 година на 15 отсто во 2023 година.
План за безбедносен просперитет или пропаст?
Новиот план беше претставен пред Самитот на лидерите на ЕУ. Во вонредните разговори на 6 март, тие потпишаа предлози за олеснување на буџетските ограничувања и создавање план за заем од 150 милијарди евра за одбранбени проекти. Одбранбените фирми во САД, ОК и Турција ќе бидат исклучени од планот за заем доколку тие влади не потпишат договори за безбедност со ЕУ. Франција го турка пристапот „Купи европски“, но земји како Полска и Холандија сакаат да купат американска опрема.
Земјите од ЕУ се охрабруваат да ги зајакнат безбедносните врски со сојузниците во НАТО кои не се членки на ЕУ, вклучувајќи ги ОК, Канада, Норвешка, Австралија, Јапонија, Јужна Кореја и Индија. Стратегијата наведува дека, иако Соединетите Американски Држави се клучен западен сојузник, јасно е дека тие „веруваат дека се премногу посветени на Европа и дека треба да се ребалансираат, намалувајќи ја својата историска улога како примарен безбедносен гарант“. Андриус Кубилиус, неодамна назначениот и прв комесар за одбрана на ЕУ, предупреди дека „450 милиони граѓани на Европската Унија не треба да зависат од 340 милиони Американци за да се бранат“. Приоритети за трошење за заеднички набавки ќе бидат системи за воздушна и ракетна одбрана, артилерија, муниција, беспилотни летала, опрема за употреба во кибер и електронско војување и „стратешки фактори“ како што се полнење гориво на авиони во текот на летот и безбедносни инсталации на копнените граници. За да ѝ помогне на Украина да се одбрани од руска инвазија, целта би била да се обезбедат најмалку два милиони артилериски гранати секоја година, да се снабдуваат повеќе системи за противвоздушна одбрана, ракети и беспилотни летала и да се продолжи со обука на десетици илјади украински војници годишно. Повеќе пари ќе бидат насочени и кон украинската одбранбена индустрија.
Франција создава фонд за одбрана од 450 милиони евра
Француската инвестициска банка „Бпифранце“ ќе обезбеди 450 милиони евра за фонд наменет за финансирање одбранбени проекти, изјави денеска францускиот министер за економија Ерик Ломбард.
Фондот ќе биде дел од напорите на земјата за зголемување на воените трошоци, а француските граѓани ќе можат долгорочно да ги инвестираат своите пари во транши од 500 евра, изјави Ломбард за телевизијата ТФ1, пренесе Ројтерс.
Според проценките на Министерствата за економија и одбрана, на француските компании во одбранбениот сектор ќе им требаат повеќе од пет милијарди евра дополнителен капитал во следните неколку години. Францускиот претседател Емануел Макрон, кој иницираше удвојување на буџетот за одбрана на Франција за време на неговите два мандата, неодамна постави уште повисока цел, велејќи дека земјата треба да ги зголеми трошоците за одбрана на три до 3,5 отсто од бруто домашниот производ (БДП), од сегашните два отсто.
