Во текот на месец март 2025 година Уставниот суд оформи вкупно 19 нови предмети, од кои 13 се предмети со кои се бара преиспитување на уставноста на прописи, 3 иницијативи со кои се бара да се преиспита и уставноста и законитоста на акти и 3 барања за заштита на човековите слободи и права. 1. У.бр.30/2025 Оспорен акт: -Делот „единките корисници” од член 9 став 1 од Законот за извршување на Буџетот на Република Северна Македонија; -Делот „криутериуми” од член 9 став 2 од Законот за извршување на Буџетот на Република Северна Македонија -Член 4 од Уредбата за утврдување на поблиските критериуми и начинот на утврдување на висината на остварување на правото на додаток на плата на вработените во буџетски корисници, единките корисници и фондовите. Подносител на иницијативата: Игорчо Точев. Oд наводите во иницијативата: Подносителот меѓу другото наведува дека примената на оспорените одредби може да доведе во заблуда, бидјеќи според него, Буџетот на Република Северна Македонија не препознава и признава „единки корисници”, ниту „единка корисник”. Дополнително, во Законот за буџети е дефинирано што е „буџетски корисници”. 2. У.бр.31/2025. Оспорен акт: Делот „500.000” и делот „2.1.1”, двата од ставот 3 на членот 172 од Законот за јавните набавки Подносител на иницијативата: Игорчо Точев Oд наводите во иницијативата: Подносителот наведува дека не е доволно јасно, зошто од административната проверка се исклучени јавните набавки до 500 000 евра во денарска противвредност, а се однесуваат на стоки и услуги. Според подносителот, на тој начин се ствара нееднаквост на пазарот и правна несигурност, што е во спротивност со членот 8 став 1 алинеја 3 од Уставот. 3. У.бр.32/2025 Оспорен акт: Делот „фактичката состојба се утврдува врз основа на наод, оцена и мислење на Комисијата за оцена на работната способност”, од членот 130 став 1 од Законот за пензиско и инвалидско осигурување -Делот „Договор за дело” од член 5 став 1 од Правилникот за организацијата, составот и начинот на работата на Комисијата за оцена на работната способност -Делот „гарантирана минимална помош” од член 2 став 3, 3 став 2, 12 став 2, 20 став 1, 34 став 3 и 39 и насловот пред членовите 20 став 1, 22, 28 во делот „гарантирана минимална помош” од Правилникот за организацијата, составот и начинот на работата на Комисијата за оцена на работна способност. -Делот „65 години” од член 23 точка 20 и член 28 став 1 од Правилникот за организацијата, составот и начинот на работата на Комисијата за оцена на работната способност. Подносител на иницијативата: Игорчо Точев Oд наводите во иницијативата: Подносителот тврди дека за делот „фактичката состојба се утврдува врз основа на наод, оцена и мислење на Комисијата за оцена на работната способност”, од членот 130 став 1 од Законот за пензиско и инвалидско осигурување однапред се ограничува можноста, странката која бара остварување на некое од правата од пензиското и инвалидското, да достави докази во своја корист и со кои би можела да ја оспори оценката на Комисијата и тие докази однапред би биле отфрлени од страна на Фондот за пензиско и инвалидско осигурување при одлучувањето за некое од правата од членот 130 став 1 од Законот, бидејќи според него, Фондот одлучува исклучиво по оценката на Комисијата за утврдување на фактичката состојба. Според иницијативата, ова е во спротивност со членот 34 од Уставот кадешто е уредено дека граѓаните имаат право на социјална сигурност, социјално осигурување, утврдени со закон и со колективен договор.
4. У.бр.33/2025 Оспорен акт: Делот „буџетски корисник од прва линија” од член 4 став 3 од Законот за трансформација во редовен работен однос -Деловите „втора линија буџетски корисници” и „буџетскиот корисник од прва линија” од член 7 став 3 од Законот за трансформација во редовен работен однос. Подносител на иницијативата: Игорчо Точев Oд наводите во иницијативата: Подносителот тврди дека Законот за буџетите не уредува „буџетски корисник од прва линија” ниту „буџетски корисник од втора линија”. Според наводите, оспорените делови може да предизвикаат правна несигурност при примената и не се во согласност со темелното начело на владеење на правото. 5. У.бр.34/2025 Оспорен акт: Член 599 став 1 алинеја 6 од Закон за трговските друштва, членот 44 став 2, член 45 став 1 и член 46, член 47 од Законот за прекршоци Подносител на иницијативата: Влатко Атанасоски Oд наводите во иницијативата: Подносителот тврди дека оспорените одредби се во спротивност со основните економски слободи кои се уредени со Уставот. Според него, спорно е што се наметнува забрана за дејност поради неподнесување на годишна сметка, без да се земат предвид потенцијалните оправдувања или тековниот статус на компанијата и на тој начин, според него се прави непропорционално ограничување на слободата на пазарот и претприемништвото. Дополнително, се наведува дека санкциите се непропорционални и ја нарушуваат слободата на претприемништвото. 6. У.бр.35/2025 Оспорен акт: Член 17 став 3 од Законот за здравственото осигурување Подносител на иницијативата: Љупчо Божиновски Содржина на оспорената одредба: Висината на надоместокот на плата пресметан врз основа на членот 16 на овој закон не може да биде повисока од износот на две просечни месечни плати, при просечни месечни плати во 2012 година и четири просечни месечни плати по 2012 година исплатени во Републиката во претходната година. Oд наводите во иницијативата: Подносителот тврди дека со оспорениот член се воведува ограничување кое не е правно оправдано бидејќи, според него, се прави разлика меѓу осигурениците врз основа на нивниот статус и финансиска состојба. Се наведува дека се наметнува ограничување кон одредена категорија граѓани-работници кои примале повисоки плати и со тоа плаќале поголеми износи на придонеси. 7. У.бр.36/2025 Оспорен акт: Член 7 од Законот за изменување на Законот за железнички систем Подносител на иницијативата: Друштво за трговија и услуги ЛОКО ТРЕЈД ДОО Скопје преку полномошник Mиа Ношпал Чорак Од наводите во иницијативата: Подносителката наведува дека со одредбата им се оспорува правото на правните лица да се стекнат со статус на железнички превозници, при што тврди дека е во спротивност со членот 2 став 1 точка 13 и точка 15 од Законот за железнички систем. 8. У.бр.37/2025 Оспорен акт: Член 54 став 1 и 2 и членот 59 став 1 од Законот за минимален глобален данок на добивка Подносител на иницијативата: Боби Спирковски, адвокат Од наводите во иницијативата: Подносителот тврди дека Собранието на 27 декември 2024 година донело Закон за минимален глобален данок на добивка со кој според него, се прави ретроактивна примена, бидејќи тој смета дека Законот стапува во сила на 3 јануари 2025 година, а како појдовна основа за пресметување на дополнителниот данок се зема фискалната 2024 година, со најголем процент од 10% и 8% како даночна основица за пресметување на дополнителниот данок. 9. У.бр.38/2025 Оспорен акт: Делот „регистарот од ставот 5 на овој член” од член 7 став 8 од Законот за јавната чистота. Подносител на иницијативата: Игорчо Точев Членот кој ја содржи оспорената содржина:
„Работите на одржувањето на јавната чистота, општината, општините во градот Скопје и градот Скопје можат со одлука на Советот да ги отстапат на извршувње на правно лице регистрирано за вршење на овие работи, согласно со закон”. Од наводите во иницијативата: Подносителот тврди дека одредбата упатува на примена на друга норма со која не е хармонизирана и на тој начин се доаѓа во забуна при примената.
10. У.бр.39/2025 Оспорен акт: Делот „централното” од член 28 став 2 од Законот за јавната чистота Подносител на иницијативата: Игорчо Точев Од наводите во иницијативата: Според подносителот, не е јасна определбата да се „заштити” само „централното подрачје на општините, општините во Градот Скопје и градот Скопје”. Се наведува дека животната средина и нејзината заштита не треба да се протегаат само на централните подрачја, бидејќи Уставот не прави таква поделба. 11. У.бр.40/2025 Оспорен акт: Делот „актите” од член 22 став 1 и делот „акт” од членот 26 од Законот за Академија за судии и јавни обвинители Подносител на иницијативата: Игорчо Точев Од наводите во иницијативата: Подносителот тврди дека без критериуми поподробно опишани во законот, се пропишуваат надоместоци на членовите на Програмскиот совет на арбитререн начин е неуставно. Наведува дека оспорените делови не се јасни и прецизни. 12. У.бр.41/2025 Оспорен акт: Делот „може” и делот „одлуките” од член 32 став 2 од Законот за Академија за судии и јавни обвинители Подносител на иницијативата: Игорчо Точев Од наводите во иницијативата: Подносителот тврди дека вака уредената одредба предвидува можност Управниот одбор на Академијата да донесе одлука за да објави оглас за прием на слушатели во почетна обука како и врз основа на одлуки доставени од Судскиот совет и Советот на јавни обвинители, што според него е неуставно, бидејќи по закон улогата на Академијата е да врши прием, стручно усовршување на кандидати итн, па нејасно е зошто е оставено на „можност” а не задолжително објавување јавен оглас. 13. У.бр.42/2025 Оспорен акт: Деловите од став 3 на член 20-а од Законот за технолошки индустриски развојни зони: А „или подзаконски акт донесен од Управниот одбор на Дирекцијата” Б „може да се обезбедат и од сметката за самофинансирачки активности на Дирекцијата” -делот „управува” од член 19 став 1 од Законот за технолошки индустриски развојни зони -член 19 став 1 од Законот за технолошки индустриски развојни зони: Подносител на иницијативата: Игорчо Точев Од наводите во иницијативата: Иницијативи со кои е оспорена уставност и законитост на акти:
1. УЗ.бр.15/2025 Оспорен акт: Член 7 став 2, член 8 став 3 точка 1 алинеја 1 и 2, точка 2 алинеја 1 и 2 од Тарифниот систем за продажба на електрична енергија на потрошувачите кои ги снабдува универзалниот снабдувач и снабдувачот во краен случај од 17.11.2023 година и Прилогот 1 на тарифниот систем каде се определени коефициентите за определување на цените по пресметковни елементи. Подносител на иницијативата: Борче Ѓузелов Од наводите во иницијативата: Подносителот наведува дека со оспорените одредби Регулаторната комисија за енергетика, водни услуги и услуги за управување со комунален отпад на Република Северна Македонија, потрошувачите ги дели во 4 блокови. Според наводите, со поделбата на блокови и разлика во цената кон потрошувачката се прави разлика од 400% во цената на киловат час електрична енергија меѓу 1 и 4 блок и Регулаторната комисија ги става потрошувачите во нерамноправна положба, односно некои се повластени а други дискриминирани. Како пример е наведено дека цената на потрошената електрична енергија согласно поделбата на блокови изнесува 4,4376 денари(kWh), додека во Блок 4 изнесува 18,3035 денари за kWh. 2. УЗ.бр.16/2025 Оспорен акт: Правила за снабдување со топлинска енергија, Табеларен норматив за корекција на варијабилниот дел од надоместокот за топлинска енергија во колективен станбен објект кога измерените внатрешни температури се помали од 20 степени, Правилник за утврдување на квалитетот на испорачаната топлинска енергија од мај 2021 година, Правилник за утврдување на квалитет на топлинска енергија на ЕСМ снабдување со топлина ДООЕЛ Скопје бр.11-18/1 од 04.01.2024 година. Подносител на иницијативата: Вера Георгиева Од наводите во иницијативата: Подносителката тврди дека постои неусогласеност на Табеларниот норматив со Правилата, член 43, 1 и член 5 (1). Наведува дека не е во согласност со самата дејност на снабдувачот, снабдување со топлинска енергија, температура од 15, 16, 17 степени, не е снабдување со топлина бидејќи според неа во становите без никакво греење се постигнуваат тие температури. 3. УЗ.бр.17/2025 Оспорен акт: Член 2 став 1 од Правилникот за проценка на средствата на задолжителните и доброволните пензиски фондови, Пензиското друштво и чуварот на имот ја определуваат вредноста на средствата на пензискиот фонд, користејќи ја методологијата утврдена во член 5, 6, 7 и 8. Подносител на иницијативата: Игорчо Точев Од наводите во иницијативата: Подносителот тврди дека со оспорената одредба се дозволува на Пензиското друштво и чуварот на имот да ја определуваат вредноста на средствата на пензискиот фонд, користејќи ја методологијата од Правилникот. Според него, од содржината на цитираната одредба од членот 83 став 3 од Законот за задолжително капитално финансирано пензиско осигурување во ниту еден момент не се пропишува можност да Советот на експерти или Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување или било кој друг орган кој врши или би требало да врши супервизија над пензиските друштва, за да може врз основа на подзаконски акт да го овласти самото пензиско друштво да ја определи вредноста на средствата на пензискиот фонд. Подносителот тврди дека Советот на експерти на Агенцијата за супервизија на капитално финансирано пензиско осигурување излегол надвор од уставните можности со уредување на оспорената одредба. Предмети кои се оформени по поднесени барања за заштита на слободите и правата 1. Предмет БЗСП.бр.2 : Заштита од дискриминација по основ на национална припадност Подносител на барањето: Зоран Нешевски Oспорен акт: Известување од Фондот за ПИОМ. Известување од Народниот правобранител, СУГС Марија Кири Склодовска- Скопје Подносителот наведува дека добил отказ од СУГС Марија Кири Склодовска-Скопје, при што по завршена судска постапка е вратен на работа по три години. Притоа наведува дека во периодот додека бил отпуштен од работа, до денес Фондот за ПИОМ не му впишал стаж бидејќи бил Бугарин по националност. 2. Предмет БЗСП.бр.3: Заштита од дискриминација по основ на социјална нееднаквост Подносител на барањето: Соња Велјаноска. Подносителката наведува дека со Решение од Фондот за пензиско и инвалидско осигурување на Република Северна Македонија е дискриминирана по основ на социјална нееднаквост, бидејќи иако стекнала право на старосна пензија во износ поголем од 76,239 денари (определен од државата како највисок), сепак не ја добила пензијата која и била пресметана, туку највисокиот износ на пензијата определен во моментот на стекнување на правото на пензија. Притоа, со усогласувањето на пензиите во септември 2024 година, тврди дека Фондот објавил дека највисоката пензија изнесува не 76.053, туку 82.780 денари(усогласена), но таа тврди дека во нејзиниот случај не е извршена корекција. Се наведува дека највисоката пензија од 82.780 денари може да ја остварат само граѓани кои се сретнале со право на старосна пензија со највисок износ во јануари и февруари 2024 година, што според неа претставува нееднаквост за граѓаните кои се стекнале со ова право претходно. 3. Предмет БЗСП.бр.4: Барање за заштита на правото на слободно изразување, правото на мирно собирање и изразување на јавен протест Оспорен акт: Договор за продолжување на договорот за работа на определено време на професоналниот војник на служба во Армијата Содржина: Секое изразување на незадоволство во форма на протест, лични јавни истапи со кои се нарушува угледот на Армијата и на Република Северна Македонија, како и на други форми што се спротивни со закон и одредбите на овој дооброволно потпишан договор, се смета за повреда на законот и овој договор и е основ за негово раскинување од страна на Министерството за одбрана. Подносител на барањето: Александар Насковски. Подносителот наведува дека со оспорената одредба во Договорите на професионалните војници од 2010 до денес, се прави дискриминација, прекршување на граѓанските права на вработениот за слободно изразување и собирање на мирен јавен протест за подобри права за професионалните војници како вработени во Министерството за одбрана. Подносителот наведува дека повикувајќи се на оспорената одредба, добил вербални закани од претпоставените старешини.
