Еден месец по пожарот, Македонија се наоѓа на раскрсница: ќе продолжи ли во правецот на заборав и неказнивост – или конечно ќе се соочи со потребата од вистинска системска реформа. Ова е хроника на една трагедија која ја оголи болната вистина за нефункционалноста на институциите на системот. Еден месец по трагичниот пожар во импровизираниот ноќен клуб „Пулс“ во Кочани, македонската јавност сè уште е во шок, додека институциите се соочуваат со комплексна и обемна истрага за утврдување на одговорноста. До денес, животот го загубија 61 лице, а околу 200 беа повредени, меѓу кои 25 се малолетници. Утрото на 16 март, Македонија ја потресе најголемата цивилна трагедија во поновата историја. Во импровизираната кочанска дискотека „Пулс“, за време на настапот на популарното хип-хоп дуо ДНК, избувна катастрофален пожар.
Триесет и еден ден подоцна, јавноста сè уште чека одговори, а институциите се соочуваат со обемна истрага. Освен градоначалникот на Кочани, ниту еден актуелен министер, ниту државен функционер не поднесе оставка од морални причини. Ноќта кога се случи трагедијата, дискотеката „Пулс“ била преполна со над 600 посетители, иако според условите и капацитетот, внатре смееле да бидат многу помалку. Пиротехничките ефекти за време на настапот на ДНК предизвикале пожар откако искри ги опфатиле запаливите материјали на таванот. Пожарот се проширил брзо, а паниката, единствениот излез и несоодветниот безбедносен систем довеле до стампедо. Десетици лица останале заробени, додека голем број други се здобиле со сериозни изгореници и повреди. Дел од жртвите починаа на самото место, а други им подлегнаа на повредите во деновите и неделите потоа. Првичната бројка на жртви изнесуваше 59, но се зголеми на 61, откако уште две лица починаа додека се лекуваа во болница во Литванија. Меѓу загинатите се и шестмина малолетници. Жртвите се лица од Кочани, Зрновци, Чешиново – Облешево, Виница, Штип, Пробиштип, Скопје и Струмица.
Над 60 осомничени за трагедијата – сите знаеле, никој не спречил Еден ден по трагедијата, премиерот Христијан Мицкоски соопшти дека „Пулс“ наводно работела со фалсификувана лиценца „издадена за мито“, а иако била нелегална, на денот на трагедијата била истечена веќе два дена. Мицкоски на прес-конференција во владата дури ја покажа пред јавноста наводната фалсификувана лиценца. Истражните органи веќе еден месец спроведуваат обемна истрага за утврдување на кривична и институционална одговорност. Досегашната истрага која ја води Основното јавно обвинителство Кочани со поддршка на Обвинителството за гонење на организиран криминал и корупција опфати над 60 физички и три правни лица. Меѓу нив се сопственикот на „Пулс“ Дејан Јованов, тројца градоначалници на Општина Кочани, поранешни министри за економија, инспектори, полициски службеници и други лица поврзани со добивањето и продолжувањето на дозволите за работа на импровизираната дискотека. Меѓу приведените е и Љупчо Папазов, кој во моментот на несреќата ја извршуваше градоначалничката функција, а ден подоцна си поднесе оставка. Кочани неделава доби нов в.д. градоначалник – Венко Крстевски. Покрај Папазов, во домашен притвор се и неговите претходници Николчо Илијев и Ратко Димитровски.
Осомничен беше и Александар Карадаковски, управителот на компанијата „МММ Кафе“ која управувала со импровизираното кабаре, кој почина на 4 април додека се лекуваше во болница во Литванија. Иако на хартија стои како управител, во кочанската јавност е познато дека Карадаковски во „Пулс“ работел како шанкер. Истрагата е во тек, а во неа се вклучени 13 обвинители. Досега се извршени голем број претреси, сослушани се сведоци и собрани над илјада материјални докази, според Јавното обвинителство. Најпрво истрагата беше фокусирана на 27 лица и три компании, но во меѓувреме се прошири на уште 19 лица, меѓу кои и тројца поранешни министри за економија, но не и актуелниот министер Бесар Дурмиши. Во притвор се и сите директори на Дирекцијата за заштита и спасување од 2012 година наваму, вклучувајќи го и сегашниот директор. Осомничени се и градежни инспектори, службеници и државни секретари во Министерството за економија и инспектори во Државниот пазарен инспекторат (ДПИ). Од синоќа, под истрага се уште десетмина полицајци од Кочани и од Штип. Се сомничат дека од 2012 до 2022 година издавале согласности и му овозможувале на „Пулс“ да стекне лиценца за вршење угостителска дејност, иако фирмата не ги исполнувала предвидените услови. МВР соопшти дека шестмина од полицајците се приведени, по еден се трага, а тројца од претходно издржуваат мерка притвор.
„Во конкретниот случај нема потполна и законита документација. Тоа е верижната реакција во однос на издавањето на лиценци, затоа што министерот, поточно сите министри не ги почитувале законите и издале лиценци кои не биле потполни и немале законска документација“, изјави синоќа државниот јавен обвинител Љупчо Коцевски во емисијата „Топ Тема“ на Телевизија Телма. Кажа и дека лиценците што ги поседувал кочанскиот ноќен клуб од 2012 до 2017 година биле издадени без целосната и потребна документација, и оти се испитува од каде е набавена и дали била соодветно користена пиротехниката за време на концертот кога настана пожарот. Повредените сè уште закрепнуваат Според последните официјални информации на министерот за здравство Арбен Таравари од понеделникот, во болниците во земјава и во странство остануваат да се лекуваат 57 пациенти, од кои двајца се во критична состојба. Најголем дел од хоспитализираните се наоѓаат во болници надвор од државата, а деветмина се лекуваат во земјава. По несреќата, повредените беа распределени во повеќе држави – Србија, Бугарија, Грција, Словенија, Турција, Хрватска, Унгарија, Полска, Шпанија, Австрија, Шведска и Литванија. Пациентите биле со тешки изгореници и други компликации, а лекарите најавија дека нивното лекување ќе бара долготрајна нега и хируршки зафати. Според властите, државата ги покри трошоците за транспорт на повредените и нивните семејства.
Силни реакции во јавноста По трагедијата, во Македонија беше прогласена седумдневна жалост. Во знак на сочувство, ден на жалост прогласија и Србија, Бугарија, Босна и Херцеговина и Црна Гора. Веднаш по пожарот, јавноста силно реагираше на настанот и на сериозните пропусти што доведоа до него. Веќе наредниот ден, во Кочани се одржа собир на разгневени граѓани, при што беше демолиран другиот угостителски објект во сопственост на Јованов – кафе-барот „Класик“. Мирни собири и маршеви беа организирани низ повеќе градови во државата, а најмасовни беа собирите во Скопје, предводени од граѓанската иницијатива „Кој е следен?“. Во последните два викенда, и семејствата на загинатите одржаа посебни протестни собири на кои изразија разочараност од темпото на истрагата и побараа брза и ефикасна правда за нивните најблиски. Граѓаните, компаниите и организациите со недели донираат за семејствата на жртвите и повредените по кочанската дискотека. Група граѓани од Кочани ја создаде и платформата „SupportKocani“, каде може да се најдат податоци за донации за погодените во трагедијата.
Притисок кон медиумите и дезинформации Во деновите по трагедијата, и премиерот Христијан Мицкоски и министерот за внатрешни работи Панче Тошковски организираа секојдневни прес-конференции на кои говореа за почеток на борба против „корумпираниот систем“, кој според нив, е виновен за трагедијата во Кочани. Премиерот Мицкоски пред камерите покажа документ, кој според него, е фалсификувана лиценца за работа на дискотеката „Пулс“. Притоа, кога беа поставувани прашања за тоа дали ќе понесе морална одговорност, велеше оти најпрво ќе се пресметал со „системот“, па потоа народот ќе пресуди. Во деновите кои следеа власта испраќаше соопштенија до медиумите да внимаваат што објавуваат, да ја почитуваат приватноста на семејствата на жртвите и да не објавуваат емоционални содржини. Стануваше збор за интензивна кампања која влијаеше врз само-цензура на многу професионални медиуми. Исто така, за време на погребот на жртвите во Кочани, како и за време на граѓанските собири кои следеа, целосно беше забрането користењето на дронови за снимање на настаните. Во јавноста се појавија и серија дезинформации кои беа пласирани на социјалните мрежи. Најпрво, дека бројот на починати е поголем од она што официјално се објавува, потоа дека бројот на починати малолетници е повеќе од 30. Исто така, се ширеа дезинформации дека пожарот бил подметнат и дека е дело на прозападната власт со цел да се уништат Македонците. Пред да биде избран Крстевски за в.д. градоначалник на Кочани, на социјалните мрежи беше објавена дезинформација дека бил сатанист. Од неодамна, се манипулира и со етничката припадност на осомничените во истрагата за пожарот. Извор: Новинска агенција МЕТА
