автор мр. политиколог Зуфер Бајрами од Шведска
“Премиере, не можеш да направиш омлет без да скршиш неколку јајца!” се вика последната колумна на познатиот новинар Бранко Геровски, објавена на Плусинфо. Содржината е донекаде “ајде Мицковски удри”, “и ти” да не биде “како до сега”, како онаа старата на Али. Значи, Геровски му вика на Мицкоски: “Не ми зборувајте за сериозна промена на правосудниот систем, ако не сте спремни на сериозни кадровски резови, ако на клучните позиции во обвинителствата и во судовите не дојдат саглам луѓе, кои ќе спроведат законски, институционални и секакви други реформи на сите нивоа”. Ајде да кажеме дека сè е во ред со ова, иако не звучи баш во ред. Геровски почна да наликува на некој политички гуру, сива еминенција на прероденото ВМРО, некое си чудно квантно заплеткување или како што Ајнштајн го нарекуваше: “spooky action at a distance” меѓу него и Мицкоски ни се случува пред нашите очи. А речникот со кој едниот му се обраќа на другиот повеќе личи на говор на политички комесар од комунистичката партија од 20 век во лов по “саглам кадри”, отколку на еден сериозен новинар во демократска држава од 21 век.
Насловот, дефинитивно насловот, ме привлече да го прочитам текстот.
Прв впечаток: види, изгледа Геровски му советува на Мицкоски да скрши неколку јајца како метафора, манифестирана како суптилен акт на пожртвуваност во форма на откажување на пример од некое дискреционо права, разрешување на директори со фалсификувани јазични дипломи и така натаму. Но не. Геровски бара премиерот да крши неколку јајца кои уствари не се негови. Гледано законски, премиерот и владата донираат неколку од јајцата за омлетот наречен судство, но тоа не значи дека и тој “како до сега” треба да го јаде целиот омлет. Ова би кореспондирало добро си идиомата “You can’t have your cake and eat it too”.
Пак кај насловот, но сега само за идиомата: “Не можеш да направиш омлет без да скршиш неколку јајца”. Според Гугл, познати личности кои ја користеле оваа идиома се Сталин, Ленин, но најжестокиот “кршач” е недвосмислено Робеспјер, кој за постигнување на “идеалите” на Француската револуција не се двоумеше да жртвува илјадници јајца под тешката секира на гиљотината.
Можеби овие личности никогаш не ја користеле оваа идиома. Можеби сето тоа е измислица, но фактот дека оваа идиома им се лепи баш на такви ликови кои, ако навистина се воделе од филозофијата на неколку скршени јајца за доброто на сите, историјата не учи дека таа филозофија води кон тотален неуспех а можеби и катастрофа.
А каков тек би имала колумната ако би се викала: “Премиере, the truth is in the pudding”?
Не сум сигурен дека можам прецизно да ја преведам оваа исто така многу позната идиома, но приспособена на контекстот за кој пишувам тука, би значела нешто во стилот: “вистината е во омлетот” во смисла дека не треба да ми кажуваш колку е нешто добро, кога можам и сам да пробам.
Сега реално, овие 9 месеци омлетот што ни се сервира не е баш од некој различен квалитет од оној што ни се сервираше “како до сега”. Како до сега гледаме како премиерот ги држи цврсто некои, иако очигледно е дека неколку се созреани да се скршат, а има голем ризик да му се скршат во раце и да се извалка и самиот.
Кога сме веќе кај идиомите, на Ајнштајн му се припишува дека рекол:
“Insanity is doing the same thing over and over again and expecting different results”
Што во превод би значело: “Лудило е да ја правиш истата работа одново и одново и да очекуваш различни резултати”. Кон крајот на колумната, Геровски прашува:
“Што е фатално – терапијата или апатијата?”
Па продолжува:
“Дали таа ‘терапија’ предизвикува контраиндикации и нуспојави? Да, ама не се фатални. Фатална е оваа апатија од која никако да се извлечеме”.
Кога читате “терапија”, се мисли и инволвира кршења и длабоки резови во судството.
Јас би му одговорил на Геровски дека и апатијата, но особено терапијата што ја предлага тој, може да биде фатална. А веќе кога зборуваме со медицински речник: судството во Македонија од 2004 година постојано е на нечија хируршка маса или во нечија хируршка имагинација. Продолжувајќи ја медицинската логика, а имајќи ја предвид минималната доверба од 2% за успех на пациентот читај судството, не значи дека треба постојано да ја правиме истата операција и да очекуваме различни резултати, особено важно кога за овој пациент некој вложил труд и многу други нешта за да го создаде. Или како што би рекле старите Англичани, а можеби и пред нив старите Германци, а подоцна и Маркс:
Да не ни се случи да го фрлиме и бебето заедно со валканата вода од коритит “To throw the baby out with the bathwater”.
Знам, судството ни е катастрофа. Секој извештај од која било релевантна институција, сите истражувања го покажуваат тоа. Но истите извештаи кажуваат и нешто друго, а тоа е: треба владеење на правото, поделба на властите, и најважното треба да престане политичкото, особено влијанието од извршната власт, која во нашата кревка држава и така има премногу моќ. Некој може да рече дека јас предлагам власта да не направи ништо. Јас би рекол, да и не. Извршната власт има доволна моќ да истражува, да се пушти во напад секогаш кога ќе има индиции или докази дека некој во судството извршува кривични дела, а има и многу ресурси да гради дискурс за повисоки етички стандарди за сите државни чинители, па и за судството, а и ред други меканизми заедно со законодавната власт. Но, никако не смее и не треба извршната власт да има рака во исходите кои траба ексклузивнио да произлегуваат од судската власт.
Илустративно, од почетокот на реформата кога судството почна да ја добие новата рефомирана институционална инфраструктура, сеуште наликува на бебе затворено во соба без прозорци. Во таа соба постојано влегуваат и излегуваат тешки пушачи, кои не само што непрекинато пушат и внатре, туку и се чудат зошто бебето е секогаш болно.
Во рамки на својата “грижа”, тие исти пушачи постојано се трудат да го лечат бебето со различни лекови и антибиотици со надеж дека конечно ќе оздрави. Но, на чуден начин, кога фрустрациајат е голама најпрво им доаѓа во памет мислата да го убијат бебето и почнат одново, но никако не им доаѓа на памет да излезат малце од собата и конечно да му дозволат на бебето слободно да дише.
П.С. Само фактот дека во текстот сум малку провокативен не значи дека сакам да го навредам или на некој начин да го омаловажам г. Геровски. Иако не се согласувам со него, тоа не значи дека немам голема почит кон човекот и неговата интелектуална бистрина!
ППС-Колумната на Зуфер Бајрами ја објавуваме на негова замолница до Либертас..Тој во дописот до нас објаснува дека претходно ја пратил до плусинфо а денеска Геровски го известил дека нема да му ја објави на плусинфо. Либертас сепак одлучи да ја објави кко поинакво мислење односно реакција на колумната на Геровски “Премиере, не можеш да направиш омлет без да скршиш неколку јајца!” објавена на плусинфо.мк
