Дали од култна алтернативна сцена Младинскиот културен центар во Скопје се претвори во промотор на шунд и турбо фолк. Кога културната јавност дозна дека во киносалата „Фросина“ во Младинскиот културен центар (МКЦ) се организира турбно-фолк аудиција, многумина тоа го доживеаа како културен шок, а некои и како симболичен крај на една ера. Институција која повеќе од половина век претставуваше бастион на алтернативната и андерграунд култура, место каде младите растеа со критичка мисла, слободен израз и протестен дух, сега како да станува мегдан за натпревар во кич, шунд и антикултурни вредности.
Аудицијата беше замислена како можност за млади пејачи од Скопје да го покажат својот талент пред жири составено од Аца Лукас, Мира Шкориќ и Зоран Беочанин – Сотир. Настанот привлече бројна публика, но предизвика и бурни реакции. Меѓу оние кои реагираа на социјалните мрежи беше и македонскиот филмски режисер Вардан Тозија, кој го постави прашањето зошто токму МКЦ, „бастионот на младинската креативна мисла“ мораше да биде платформата за ваков тип на културна понуда.
„Не наоѓам потреба да го изнесувам својот став за турбо фолкот – секој е слободен да си ја следи музиката што ја сака, но – постои огромен избор на места за тие настани: спортски сали, пивофести, питијади, ноќни клубови, турбо-фолк кафеани, општински вашари, бордели за наши политичари во Емирати… зошто мораше овој локален ‘меинстрим’ да се внесе и во бастионот на младинската креативна мисла? Поради личен хир или ситен опортунизам?“, прашува Тозија во изјава за Мета.мк.
Тој остро ги критикува и аргументите на економските прагматисти кои го оправдуваат настанот со комерцијалната логика. „Дали е пример за комерцијала доколку следниот директор на Македонскиот народен театар, да речеме, одлучи дека после полноќ сцената може да функционира како простор за изразување на стриптиз уметници? Или да организираме перформанс на празнично колење јагниња и мобилни печењари среде Филхармонија? За секој настан постои просторен контекст, посебно доколку станува збор за национална куќа“, заклучува тој.
Парадоксот е уште поголем ако се земе предвид историјата на самата институција. Основан во 1972 година под името „Дом на млади – 25 Мај“, МКЦ е симбол на независната сцена во Скопје. Во текот на изминатите децении, во познатата Денсинг сала настапуваа врвни музички и уметнички имиња од регионот, меѓу кои и Екатерина Велика, Лајбах, Шарло Акробата, КУД Идијоти, Азра, Хаустор, Дарквуд Даб, Дисциплина Кичме, како и домашни култни бендови како Архангел, Мизар, ПМГ Колектив, Бернајс Пропаганда, Фолтин, Леб и Сол и многу други. МКЦ не е само концертен простор, туку институција каде се родија многу независни културни иницијативи, алтернативни фестивали, уметнички експерименти и граѓански отпори.
Сепак, денес таа реалност изгледа дека се менува. Уметникот Матеј Богдановски вели дека од установа замислена како платформа за млади таленти, без разлика дали се аматери или професионалци, МКЦ со текот на времето се прилагодува на новите пазарни услови. „Со напуштање на социјалистичкото уредување, МКЦ мораше да се прилагоди на покомерцијално работење. Така што како градска институција, покрај јавниот буџет, почна да наплатува услуги, издавање простор, изнајмување опрема, организирање концерти и тн“, објаснува тој.
Според него, промените се видливи и во однос на изборот на културна понуда. Галеријата која некогаш им служеше на младите дипломирани уметници од Факултетот за ликовни уметности како прво изложбено место, денес е трансформирана во простор за „елитна уметност“, како што сакал да ја нарекува еден од поранешните директори.
„Јавноста денес е осетлива на прашањата околу сѐ што се случува во и со МКЦ, но сепак се чини дека во реакциите секогаш има повеќе носталгија и идеализирање на работите отколку рационално согледување и прифаќање. Но дали тоа значи дека секој што сака да изнајми простор во МКЦ, треба да го добие без разлика на содржината?“, прашува Богдановски.
Тој додава дека не гледа проблем во организирање настани за млади, дури и кога тие не му се допаѓаат на некој дел од јавноста. „МКЦ го има секое право – може да се каже и должност – да го направи тоа, бидејќи се работи за настан наменет за млади. Тоа што на некој не му се допаѓа содржината на тој настан, сметајќи го за недостоен за МКЦ, за мене е исклучивост“, вели тој. Сепак, додава: „Култура е она што се негува. Токму непромовирањето на квалитетната култура и немање понуда на добри содржини во општеството, младите ќе ги насочи кон она што го има во оптек – меѓу другото и турбофолкот“.
Диџејот Нино Наумов, пак, потсетува дека во МКЦ низ годините настапувале артисти кои денес се дел од глобалната алтернативна сцена. Според него, задачата на институцијата е да го овозможи тоа искуство и за новите генерации. „Има млади на кои им е потребно да ги доживеат своите омилени алтернативни артисти на фестивали низ Европа и светот. И како држава треба да најдеме начин дел од овие да ги донесеме во алтернативни простори како МКЦ, независно дали се работи за музички, театарски или друг тип на фестивали“, вели Наумов.
Ваквите реакции не се изненадувачки ако се земе предвид контекстот на актуелната состојба со институцијата. При обидите за поставување на пејачот Бени Шаќири за нов директор на МКЦ во 2023 година младите организираа протест. Тие предупредуваа дека начинот на поставување, без транспарентна постапка и без консултација со заедницата, претставува ризик за автономијата и културната мисија на институцијата. Уште тогаш се стравуваше од замирање на автентичниот дух на МКЦ. Шаќири, сепак, на почетокот на 2024 година стана директор на Младинскиот културен центар. Извор: Новинска агенција МЕТА
