Малкумина денес немаат профил на барем една социјална мрежа – Фејсбук, Инстаграм, ЛинкдИн, ТикТок или Твитер (или Х). Гледајќи ја еволуцијата на социјалните мрежи од перспектива на социолошките теории, гледаме дека од самиот почеток тие служат како медиум за ширење информации, вести, но и пропаганда, како и дека имаат одреден манипулативен карактер и ја промовираат нормата на самопрезентација.
Всушност, можеме да ги наречеме сцена на која создаваме и презентираме идеална верзија од себе. Социологот Ервинг Гофман (The Presentation of Self in Everyday Life, 1971) ни помага да го разбереме ова, преку неговата теорија за самопрезентација, правејќи разлика помеѓу таканаречените преден и заден дел од сцената. Фидот и профилите на социјалните мрежи би биле во преден план, каде што ставаме фотографии од ситуациски активности (кафе, муабети, ручеци, патувања, одење на изложби, социјални настани), а позадината би биле сите несовршени работи што се потребни за да се добие таа фотографија – она познатото „зад сцената“ (behind the scenes), што сега станува тренд на социјалните мрежи со цел да се отстрани илузијата за совршенство.
Без разлика дали станува збор за споделување на професионален успех на LinkedIn, „story-то“ за совршниот одмор на Instagram или бројни внимателно изменети селфиња со беспрекорни рамки и филтри, сите ние постојано го обликуваме нашиот онлајн идентитет за да одговара на дотераната приказна. Но, какво влијание има оваа избрана совршеност врз нашето ментално здравје, самодоверба и перцепција на општествената реалност? Театар на професионален успех. LinkedIn отсекогаш бил познат како социјална мрежа наменета за деловниот свет и професионалното вмрежување. Може да се дефинира како платформа каде што луѓето ги прикажуваат своите достигнувања, подобрувања и деловни пресвртници. Но, кога ќе кликнете на LinkedIn, се чини дека сите се успешни – сите добиваат нови сертификати, наоѓаат работа од соништата или започнуваат сопствен бизнис.
На LinkedIn постои дури и „прескриптивен“ речник на изрази, како што се „Воодушевен сум“ или „Среќен сум да објавам“, што создава илузија на позитивни емоции, среќа, возбуда и достигнување. Иако ова може да биде инспиративно, може да доведе и до самосомневање кај оние кои се борат во својата кариера. Додека пребаруваме на LinkedIn, можеме да почувствуваме како да заостануваме во нашите кариери, дури и ако објективно ни оди релативно добро. Со ова, влегуваме во вртлогот на општествените очекувања, нормите и императивите на среќата, односно на успешниот професионален живот. Илузијата за совршен живот и императивот за среќа Од друга страна, го имаме Инстаграм, кој е исполнет со прекрасни фотографии од патувања, одлична храна, убава облека и луѓе кои секогаш се чини дека се забавуваат. Социјалните медиуми функционираат како континуирана лента каде што луѓето селективно ги прикажуваат најдобрите делови од својот живот, создавајќи илузија за беспрекорно постоење. Постојаното изложување на идеализирани верзии на животот може да направи да се чувствуваме несоодветни и постојано да бараме нешто што сме го виделе на Инстаграм. Почнуваме да ја споредуваме нашата секојдневна реалност – неуредни соби, стрес на работа и лични проблеми – со нечие друго избрано совршенство. Накратко, тоа води до нереални очекувања и незадоволство од сопствениот живот.
Она што не го гледаме на социјалните медиуми се немонтираните моменти – летовите рано наутро, стресот од планирањето или напорот зад снимањето на таа совршена снимка, но и светот на секојдневниот живот во кој живеат просечните луѓе. Заедно со секојдневниот живот и обврските, реалноста е дека луѓето прават десетици фотографии за да добијат една беспрекорна, честопати користејќи филтри и алатки за уредување за дополнително да ја подобрат. Ова води кон нереални споредби кои несвесно влијаат врз нас во смисла дека и ние сакаме да пробаме сè што е прикажано на Инстаграм, да „бидеме во чекор“ со трендовите, да бидеме како другите, да патуваме, да излегуваме, да вежбаме, да имаме социјален живот, што создава непотребен притисок и незадоволство од сопствениот живот. Сигурно сите знаете за еден пример – неодамнешниот тренд во Хрватска од времето на Адвент, кога сите сакаа да пробаат Дубаи „фритули“, иако можеби не можеа сите да си ги дозволат. И ако ги пробаа, мораше да објават фотографија од палачинките (и од нив на Адвент) на социјалните мрежи!
Селфи култура: совршени агли, совршени лица. Еден од најштетните ефекти на социјалните медиуми е промоцијата на нереални стандарди за убавина. Со помош на филтри, апликации за убавина и професионално осветлување, секој може да изгледа беспрекорно. Платформи како TikTok, Snapchat и Instagram ја нормализираа употребата на филтри кои ја измазнуваат кожата, го трансформираат лицето и отстрануваат одредени несовршености. Иако овие алатки можат да бидат забавни, тие исто така придонесуваат за искривена самоперцепција. Луѓето почнуваат да го поврзуваат својот вистински изглед со несовршености затоа што нивниот изглед на социјалните мрежи изгледа „подобро“. Истражувањата покажуваат дека младите луѓе, особено жените, кои поминуваат повеќе време на социјалните мрежи, честопати се борат со негативна слика за себе, верувајќи дека не се вклопуваат во „идеалната“ убавина прикажана на интернет. Иако е неизбежен за возрасните, овој тренд особено ги погодува помладите генерации – влијае на нивната перцепција за сопственото тело, природниот изглед и самодовербата.
Покрај тоа, неодамнешните истражувања го потврдуваат негативното влијание врз перцепцијата на природниот изглед во споредба со беспрекорната, симетрична верзија што луѓето ја гледаат на социјалните мрежи, што може да доведе до незадоволство од телото, па дури и до состојби како што се телесна дисморфија, зголемување на булимијата и анорексијата. Покрај тоа, релевантните истражувања покажуваат дека прекумерната употреба на социјалните медиуми негативно влијае на менталното здравје бидејќи придонесува за развој на анксиозност, депресија и пониска самодоверба. Кога луѓето имаат опсесивна слика за себе онлајн, тие се потпираат на лајкови и коментари за да ја потврдат својата самодоверба, што влијае на менталното здравје на различни начини:
Ја зголемува анксиозноста и депресијата – споредувањето на реалниот живот со идеализираниот свет на социјалните медиуми може да доведе до чувство на несоодветност. Негативно влијае на самодовербата – гледањето „совршени“ луѓе и животи на Интернет може да нè натера да се чувствуваме дека не сме способни Шири страв од пропуштање (анг. Fear of Missing Out – FOMO) – притисокот да се биде во чекор со трендовите и искуствата може да предизвика стрес и незадоволство од сопствениот живот, Создава зависност од социјалните медиуми – циклусот на валидација преку лајкови и коментари може да ги направи луѓето премногу зависни од онлајн одобрување и признание. Еден пример од популарната култура што го илустрира трендот на совршено присуство на социјалните медиуми е серијата на Нетфликс „Емили во Париз“ со Лили Колинс во главната улога. Емили го прикажува врвниот „совршен за Инстаграм“ живот, споделувајќи естетски пријатни моменти од Париз и пошироко. Серијата суптилно алудира на нереалната природа на влијателните лица на социјалните медиуми кои навидум имаат беспрекорен живот, игнорирајќи ги борбите во реалниот живот како што се осаменоста, културните бариери и тешкотиите на работното место.
Пресврт во претставувањето на реалноста. Прекумерната консумација и претставувањето на совршен живот и тело се изразуваат уште од почетокот на социјалните мрежи, па сè до неодамна. Сепак, во последно време се појави освежително контра-движење, односно пресврт: наместо да бркаат недостижна совршеност, инфлуенсерите, но и другите корисници, ја прифаќаат несовршеноста. Од покажување кожа без шминка до споделување проблеми од реалниот живот, овој нов тренд ја редефинира убавината, автентичноста и самоприфаќањето.мСега, инфлуенсерите ги отфрлаат филтрите и ги покажуваат своите вистински, едноставни лица. Објавите со хаштаговите #NoFilter и #SkinPositivity покажуваат акни, лузни и текстура на кожата без вообичаениот „фотошоп“. Сè повеќе инфлуенсери и креатори на социјалните медиуми ја „тргаат завесата“ за да откријат што се крие зад наводната совршеност на социјалните медиуми. Таквата транспарентност им помага на публиката да се поврзе со инфлуенсерите на подлабоко ниво, откривајќи дека социјалните медиуми честопати нудат конструирана реалност. Меѓутоа, овие трендови сè уште се недоволно распространети и сè уште се соочуваме со голем број закани и негативни влијанија. Постои непишано правило на социјалните мрежи дека секогаш мора да изгледаме среќно. Секој знак на борба, тага или несовршеност честопати се занемарува или изоставува. Развиваме различни персони за секоја платформа: на LinkedIn сме успешни, амбициозни професионалци со бескрајни достигнувања; На Инстаграм, сме елегантни авантуристи кои патуваат низ светот (најчесто со нејасни извори на приход – дали работиме од далечина?) и така натаму.
Прекумерната употреба на социјалните медиуми и нејзините последици. Една од заканите е секако зависноста од социјалните мрежи, односно нивното прекумерно консумирање. Дали некогаш сте се нашле во ситуација бесмислено да скролате на мобилниот телефон со часови? Ако е така, не сте сами. Социјалните мрежи се дизајнирани да го задржат вниманието на корисникот, што често води до прекумерно време поминато пред екран, што може да го наруши сонот, да ја намали продуктивноста и да го зголеми нивото на стрес. Наместо да живеат во моментот, луѓето стануваат преокупирани со запишување и споделување искуства, понекогаш пропуштајќи ја вистинската радост. Претпоставувам дека сите барем еднаш сте се нашле во ситуација кога сте на патување, чекате во ред за да позирате пред атракција што мора да се посети, или во ресторан не почнувате да јадете додека не ја фотографирате храната што сте ја нарачале, или на концерт, наместо да танцувате и да уживате во музиката, поголемиот дел од времето го поминувате снимајќи видеа што ќе ги објавите на интернет. Иако споделувањето искуства не е по природа лошо, давањето приоритет на „виртуелното одобрување“ преку лајкови, коментари и прегледи пред уживањето во реалниот живот може да доведе до површно чувство на исполнетост.
Како да одржувате здрав однос преку социјалните мрежи? Ерата на социјалните мрежи донесе низа промени, како и позитивни и негативни ефекти врз секојдневниот живот и животите на луѓето. Еве неколку совети за одржување на здрава рамнотежа: Ограничете го времето поминато пред екран – поставете дневни временски ограничувања за користење на социјалните медиуми за да спречите прекумерна ангажираност. 2. Следете ја реалноста, а не илузиите – престанете да ги следите профилите што ве прават да се чувствувате несигурно и следете ги оние што промовираат автентичност и позитивност. 3. Направете пауза, детоксикација – дигиталната детоксикација од време на време може да има позитивен ефект врз вашиот ум и намалување на стресот. 4. Одржувајте врски во реалниот живот – поминувајте повеќе време со семејството и пријателите лично, наместо да се потпирате исклучиво на онлајн интеракции. 5. Работете на тоа да се прифатите себеси и сфатете дека совршенството не постои – потсетете се дека социјалните медиуми не ја претставуваат реалноста. Твојата вредност не се одредува според лајковите или бројот на следбеници. Текстот е создаден како дел од проектот „Дојдете заедно“, кој е кофинансиран од Европската Унија преку програмата „Креативна Европа“. Ставовите изразени во текстот не ги одразуваат нужно ставовите на Европската Унија или на Европската извршна агенција за образование и култура. Извор: voxfeminae.net Превод: Мила Макаровска
