Европската комисија планира повторно да ја активира праксата на верификација за да го поттикне банкарското кредитирање и економскиот раст, и покрај нејзината улога во финансиската криза од 2008 година. Иницијативата има силна поддршка од политичари и банките, но предизвикува загриженост кај економисти и регулатори поради можни ризици и недостаток на гаранции дека капиталот ќе се насочи кон продуктивната економија
Одлуката на Европската комисија да ја оживее практиката на „верификација“, финансиски инструмент кој пред 15 години ја разниша глобалната економија , предизвикува голема загриженост кај економските аналитичари, но и еуфорија кај банкарскиот сектор. Комисијата најавува нов законски пакет со кој би се олесниле правилата за верификација, сè со цел да се поттикне кредитирањето во Унијата и да се придвижи економијата.
Но, дали Европа навистина може да си дозволи да се врати на моделот кој директно придонесе за финансиската криза во 2008 година?
Верификацијата е финансиски процес каде банките ги „пакуваат“ кредитите (често станбени, автомобилски или потрошувачки), ги претвораат во хартии од вредност и потоа ги продаваат на инвеститори. Така, банките ги отстрануваат тие кредити од сопствените биланси и добиваат простор за ново кредитирање.Овој процес не е автоматски лош , во суштина, тој може да го зголеми протокот на капитал кон реалната економија. Но, историјата нè потсетува дека кога верификуваните инструменти стануваат премногу комплексни, нетранспарентни и базирани на лоши кредити, последиците може да бидат катастрофални.
Потенцијална економска добивка
Комисијата верува дека преку „безбедна“ верификација ќе се ослободи капитал кај банките, кој потоа би се насочил кон компании, особено мали и средни претпријатија. Европскиот пазар на верификација е значително помал од американскиот, од два трилиони евра пред кризата, денес тој изнесува 1,2 трилиони. Во САД, напротив, тој е зголемен на над 13 трилиони долари.
Официјалниот став на Брисел, поддржан од водечки држави како Германија и Франција, е дека Европа не го искористува доволно овој инструмент и дека со соодветни заштитни механизми може повторно да го направи функционален без да ја повтори историјата.
Понатаму, се истакнува дека иницијативата е дел од пошироката стратегија на ЕУ за поттикнување на инвестиции и економски раст, нешто што го поддржуваат и истакнати економски имиња како поранешниот италијански премиер Марио Драги.
Но не сите се согласуваат со овој оптимизам. Невладината организација Finance Watch остро реагираше, предупредувајќи дека капиталот што се „ослободува“ преку верификација не мора да се насочи кон продуктивни инвестиции. Наместо тоа, тој најчесто се користи за исполнување на регулаторни барања или за наградување на акционерите преку дивиденди и откуп на акции.
Дополнително, Европската централна банка (ЕЦБ) изрази сериозни резерви. Според нив, намалувањето на капиталните барања за банките ќе го зголеми апетитот за ризик и ќе ги оддалечи европските стандарди од меѓународните практики. ЕЦБ предупредува дека токму тешко разбирливите и комплексни верификации ја поттикнаа прекумерната изложеност на ризик, што кулминираше со крахот на глобалниот финансиски систем во 2008 година.
Политичка и банкарска поддршка
Во суштина, нивната загриженост се сведува на едно прашање, Дали Европа навистина научила нешто од минатото?
И покрај критиките, политичката поддршка за иницијативата е значајна. Претседателката на Комисијата, Урсула фон дер Лајен, уште од минатогодишното продолжување на мандатот, го постави прашањето за економски раст како врвен приоритет. Враќањето на верификацијата се вклопува во оваа агенда.Банките, пак, се јасно задоволни. Помалку регулативи и пониски капитални барања значат повеќе „слободен“ кеш , што за финансискиот сектор секогаш е добредојдено. Но токму тука се крие ризикот, дали оваа слобода ќе се користи продуктивно, или пак ќе ја отвори вратата за нова финансиска спекулација?
Баланс помеѓу регулација и раст
Европа се наоѓа во сложена економска позиција, растот е низок, инвестициите се ограничени, а малите и средни компании тешко доаѓаат до капитал. Од таа перспектива, поттикнувањето на банкарското кредитирање преку верификација изгледа како логичен чекор.
Но, да не заборавиме, финансиските иновации, колку и да звучат технократски и неутрално, се оружје со две острици. Без строги регулативи, транспарентност и одговорност, тие можат да предизвикаат деструкција наместо развој.
Затоа, клучот е во рамнотежата. Ако новите регулативи навистина вклучуваат „доволни безбедносни мерки“ како што тврди Комисијата , тогаш иницијативата може да биде чекор напред. Но ако станува збор за ново либерализирање на банкарскиот сектор без соодветен надзор, Европа ризикува да ја повтори сопствената финансиска историја.Во време кога довербата на граѓаните во институциите и финансискиот систем е кревка, враќањето на една толку контроверзна практика мора да биде внимателно осмислено и строго надгледувано. Инаку, економскиот експеримент на Брисел би можел да има многу повисока цена од очекуваното.
