Трамп, кој во саботата инсистираше дека Иран сега мора да склучи мир или ќе се соочи со понатамошни напади, би можел да го испровоцира Техеран да возврати со затворање на Ормутскиот теснец, најважната нафтена артерија во светот, напаѓајќи ги американските воени бази и сојузници на Блискиот Исток, засилувајќи го ракетниот напад врз Израел и активирајќи посреднички групи против американските и израелските интереси низ целиот свет, велат аналитичарите.
Ваквите потези би можеле да ескалираат во поширок, попродолжен конфликт отколку што Трамп замислуваше, евоцирајќи одгласи на „вечните војни“ што Америка ги водеше во Ирак и Авганистан, кои тој ги исмејуваше како „глупави“ и вети дека никогаш нема да биде вовлечена во нив.
„Иранците се сериозно ослабени и деградирани во своите воени капацитети. Но, тие имаат секакви асиметрични начини на кои можат да одговорат… Ова нема да заврши брзо.“ – рече Арон Дејвид Милер, поранешен преговарач за Блискиот Исток за демократските и републиканските администрации.
Во пресрет на бомбардирањето што го објави доцна во саботата, Трамп се колебаше помеѓу заканите за воена акција и апелите за обновени преговори за да се убеди Иран да постигне договор за демонтирање на неговата нуклеарна програма.Висок функционер на Белата куќа изјави дека откако Трамп се уверил дека Техеран нема интерес да постигне нуклеарен договор, тој одлучил дека нападите се „правилната работа што треба да се направи“.
Трамп даде зелено светло откако беше уверен во „голема веројатност за успех“, рече официјалниот претставник – одлуката донесена по повеќе од една недела израелски воздушни напади врз нуклеарните и воените објекти на Иран го отвори патот за САД да го зададат потенцијално крунскиот удар.
НУКЛЕАРНАТА ЗАКАНА ОСТАНУВА
Трамп го пофали „големиот успех“ на нападите, за кои рече дека вклучуваат употреба на масивни „бомби-разбивачи на бункери“ на главната локација во Фордоу. Но, некои експерти сугерираат дека иако нуклеарната програма на Иран можеби е во застој со години, заканата можеби е далеку од завршена.Иран негира дека се стреми кон производство на нуклеарно оружје, велејќи дека неговата програма е исклучиво за мирни цели.
„На долг рок, воената акција веројатно ќе го натера Иран да утврди дека нуклеарното оружје е неопходно за одвраќање и дека Вашингтон не е заинтересиран за дипломатија“, се вели во соопштението на Здружението за контрола на оружјето, непартиска организација со седиште во САД која се залага за законодавство за контрола на оружјето.
„Воените напади сами по себе не можат да го уништат обемното нуклеарно знаење на Иран. Нападите ќе ја уназадат програмата на Иран, но по цена на зајакнување на решеноста на Техеран да ги обнови своите чувствителни нуклеарни активности“, соопшти групата.
Ерик Лоб, доцент на Одделот за политика и меѓународни односи на Меѓународниот универзитет во Флорида, рече дека следниот потег на Иран останува отворено прашање и посочи дека меѓу неговите форми на одмазда би можел да биде погодување на „меки цели“ на САД и Израел во и надвор од регионот.Но, тој исто така рече дека постои можност Иран да се врати на преговарачката маса – „иако тоа би го сторил во уште послаба позиција“ – или да побара дипломатски излез од преговорите.
Сепак, веднаш по американските напади, Иран покажа мал апетит за отстапки.Иранската организација за атомска енергија соопшти дека нема да дозволи развојот на нејзината „национална индустрија“, а коментатор на иранската државна телевизија рече дека секој американски граѓанин или припадник на војската во регионот сега би бил легитимна цел.Рано во неделата, иранското Министерство за надворешни работи издаде соопштение во кое предупредува дека Техеран „смета дека е свое право да се спротивстави со сета своја сила на американската воена агресија“.
Карим Саџадпур, аналитичар во Карнегиевата фондација за меѓународен мир, објави на X: „Трамп посочи дека сега е време за мир. Не е јасно и веројатно е дека Иранците ќе го гледаат тоа на ист начин. Ова е поверојатно да отвори ново поглавје од 46-годишната војна меѓу САД и Иран отколку да ја заврши.“
„ПРОМЕНА НА РЕЖИМОТ“
Некои аналитичари сугерираа дека Трамп, чија администрација претходно се откажа од каква било цел за отстранување на иранското раководство, би можел да биде вовлечен во барање „промена на режимот“ доколку Техеран изврши големи одмазди или потези за изградба на нуклеарно оружје.Тоа, пак, би донело дополнителни ризици.
„Пазете се од мисионерските движења, кои се стремат кон промена на режимот и кампањи за демократизација“, рече Лаура Блуменфелд, аналитичар за Блискиот Исток на Школата за напредни меѓународни студии „Џонс Хопкинс“ во Вашингтон. „Ќе ги најдете коските на многу неуспешни морални мисии на САД закопани во песокот на Блискиот Исток“.
Џонатан Паникоф, поранешен заменик-офицер за разузнавање на САД за Блискиот Исток, рече дека раководството на Иран брзо би се вклучило во „несразмерни напади“ доколку смета дека неговиот опстанок е загрозен.Но, Техеран ќе мора да биде свесен и за последиците, рече тој. Иако акциите како што е затворањето на Ормутскиот теснец би претставувале проблеми за Трамп со резултирачките повисоки цени на нафтата и потенцијално инфлаторно влијание врз САД, тоа би ѝ наштетило и на Кина, еден од ретките моќни сојузници на Иран.
Во исто време, Трамп веќе се соочува со силен отпор од конгресните демократи против нападот врз Иран, а ќе мора да се справи и со противењето од антиинтервенционистичкото крило на неговата републиканска база на MAGA.Трамп, кој не се соочи со голема меѓународна криза во својот прв мандат, сега е вмешан во една само шест месеци од неговиот втор мандат.
Дури и ако се надева дека вмешаноста на американската војска може да биде ограничена во време и обем, историјата на ваквите конфликти честопати носи несакани последици за американските претседатели.Слоганот на Трамп „мир преку сила“ сигурно ќе биде тестиран како никогаш досега, особено со неговото отворање на нов воен фронт откако не успеа да ги исполни ветувањата од кампањата за брзо завршување на војните во Украина и Газа.„Трамп се врати во воениот бизнис“, рече Ричард Гован, директор на ОН во Меѓународната кризна група. „Не сум сигурен дека некој во Москва, Техеран или Пекинг некогаш му верувал на неговото зборување дека е миротворец. Тоа секогаш повеќе личеше на фраза од кампањата отколку на стратегија.“
