– Во секој случај, јас сум секогаш на страна на оние кои прашуваат, кои се прашуваат и кои на некој начин протестираат, бидејќи во сржта на секој уметникот е да биде, како што вели Крлежа, своевиден дисидент, па дури и дефетист во однос на државата и институциите, нацијата и авторитетите, вели Шербеџија. „Поради Вас, поради Себе, поради Тебе, поради Другите“ е насловот на музичкиот проект. Дали всушност овој наслов ве наведува на помислата дека се повеќе се губи толеранцијата, меѓусебната соработка, оттуѓеност меѓу граѓаните. Па, и така може да се толкува. Инаку тоа е стих од песната на големиот српски поет Бранко Миљковиќ од песната „Залудно ја будам“. И тоа некоја моја опсесија со Бранко Миљковиќ. Тој е еден од моите омилени поети на сите времиња. И оние што се преведени и што ги разбирам на мојот јазик. А таа песна е нешто, нешто ми кажа. Мене ме врзува како и него кога ја пишувал… Зборуваше за земјата во која е роден. Не ја нарекува Југославија,но мисли на неа. Па кога го кажувам тој стих, „ја будам заради тебе, заради себе, заради љубовта, заради другите.“ Зборувам за некој копнеж на припаѓањето на својот народ. А мојот народ не е само српскиот народ од чија лоза сум, како што се вели. Затоа што моите родители се Срби од Лика. Мојот народ не е ни само хрватскиот, меѓу кој сум роден и во која земја пораснав и сум роден.
Мојот народ е и македонскиот народ затоа што бев Александар Македонски во Пред дождот. Мојот народ е и црногорскиот, словенскиот и босанскиот. Сите наши јужнословенски народи, но не само тие. Мојот народ се и наши Косовари, со кои живеевме. Мојот народ се и Романците и Унгарците кои живееле во нашата земја. Мој народ се и Фолксдојсчите, Германците кои останале да живеат, кои живееле некое време. Значи, мојот народ е сиот тој народ со кој живеев.
Сте имале можност да ја почувствувате славата, но и оттуѓеноста. Каде најчесто се чувствувате свој на своето. Дома или во странство? Па, тоа е тешко прашање, знаеш, очигледно не можам без мојот дом. Гледаш дека се вратив од Америка во Хрватска, каде што сум роден и каде живеам во близина на Јадранското Море, т.е. на самото Јадранско Море, во Истра. А сепак на некој начин, еднаш кога накратко ќе ја изгубиш татковината што ја си нарекувал своја татковина, стануваш странец во светот. И тој дел од времето е тежок, како птица да испадне од гнездото. Збунет си, тешко се снаоѓаш се бориш за воздух, за зрно храна. Потоа одеднаш ќе го запознаете светот со кој живеете. Тогаш одеднаш, како странец, добивате нова димензија. Одеднаш, кога ќе ја заборавите болката, целиот свет станува ваш свет. И стануваш поширок, стануваш, како да кажам, побогат на некој начин. Затоа што запознаваш различни луѓе, различни култури, различни менталитети, зборуваш различни јазици и тоа е нешто повторно убаво. И повторно се враќаме на фактот дека сите сме, како што вели Ујевиќ, браќа во вселената. Без разлика на различноста на расите, говор и јазик, сите сме исти. Се чини како постојано да ве прогонува некакво проклетство. Бегавте од војната во поранешна Југославија, во последен момент се соочивте со нов шок, а тоа е после десет години престој во Лос Анџелес, да ви изгори целиот ваш дом во САД. Какво е тоа проклетство? Па, тоа е ситуација која предупредува дека тој свет повеќе не е сосем безбеден како што мислевме дека е. И тие бури стануваат се посилни и посилни. И жештини се се пожешки и пожешки. И тие војни се се полоши и полоши. Како луѓето да го губат тлото под нозете. Како да попушта силата на гравитацијата која ги држи цврсто на земјата. Во таа смисла, многу паметни луѓе размислуваат каде и кога ќе биде крајот на оваа цивилизација. Погледнете како се оди кон лудило. Правиме роботи, вештачка интелигенција. Како да не сме задоволни со овој човек кој сме, со нашиот мозок. Наместо да истражуваме како можеме да откриеме се што е неоткриено во мозокот, а велат околу 90% не знаеме што постои во таа наша мала вселенска радио станица во секоја глава. Ќе создадеме суперчовек од камен, од железо, од жица, од магнети, но без срце. Тоа е опасност бидејќи секој човек, дури и најлошиот, за кого мислиме дека е најлош злосторник, во еден момент се прашува дали тоа што го прави е добро. Но, куклата, од камен или железо, нема да размислува за тоа.
Ја одигравте култната улога на Александар во „Пред дождот“, остана онаа славна ваша мисла – „Пукај бе братучед, пукај“. Њујорк ви ги отвори вратите, стигнавте до Холивуд. Денеска Европа или САД? Како што велам, се вратив од Америка. Се вратив од Америка и ми недостига Америка. И тоа ме прави тажен, сега кога гледам како Лос Анџелес гори, сепак тоа е мојот град. Живеев таму десет години и го сакам тој град. Но, сепак, се вратив да живеам во Истра, но се уште многу снимам надвор. И патувам многу често. Минатата година снимив серија со Џеф Бриџис и направив филм со таткото на Анџелина Џоли, Џон Војт. Тој е многу интересен стар човек, но добар тип. Така што сè уште снимам и патувам и како да кажам, сега ми е убаво. Се враќам овде, имам концерт во мојата Македонија. Секогаш сакам овде, возбуден сум кога доаѓам меѓу овие мои Македонци. Некако се чувствувам како да сум дел од нив. Заради една чудна причина, како млад актер ги обожавав македонските актери, моите колеги. И се дружев со нив. Се сеќавам на моите другари од Драмски, Чоревски и на целата таа генерација. Подоцна со мојата генерација, со Мето Јовановски, со моите другари, а потоа и со Силвија Стојановска и нејзините ќерки, со Игор Џамбазов. Целото мое друштво некако беше составено од божества и актери. Со мојот Свето Јаневски од Тиквеш, со кој се дружам од нашите 22 години. Се дружиме и ден денес. Убавината на Македонија ме фасцинира, а знаеш што најмногу ме фасцинира? Еднаш во Охрид имав концерт со Ливија Морозина, етно рокенрол. И имавме концерт на отворено и музиката беше гласна и јас пеев некои песни гласно, истарски рокенрол, етно. И после тоа организаторите ме однесоа на Охридско Езеро, беше тивко, малку светлина, нема светло, темно е. Беше рана есен, па седевме на маса покрај езерото, и во таа тишина и полутемнина дојдоа охридските трубадури и запеаја со најтивкиот глас на светот. Тоа никогаш не можам да го заборавам, тоа е еден од најубавите музички настани за мене кого го имам доживеано. Студентите ’68 и Француската пролет на Нови Белград го кренаа гласот на слободата, демократијата и против диктатурата на Тито во тој период. Новите Булевари на слобода, Вие бевте и дел и еден од гласните во поддршка на новото студентско движење. Мислите ли дека овој глас на граѓанството, било да е во Србија, било да е во нашите поранешни југословенски републики допира до креаторите на политиките? Не знам. Не знам… Во секој случај, јас сум секогаш на страна на оние кои прашуваат, кои се прашуваат и кои на некој начин протестираат, бидејќи во сржта на секој уметникот е да биде, како што вели Крлежа, своевиден дисидент, па дури и дефетист во однос на државата и институциите, нацијата и авторитетите. Тој е блудниот син кој се враќа во татковото огниште само за да може повторно да го напушти. Негацијата е неговата позната форма на прифаќање на светот. Тоа е суштината на уметноста и на секој уметник. Да се биде критичен, да го набљудува светот, да го дава своето мислење, да сака да ги подобри работите за сите нас, за луѓето кои живеат во овој свет. И во таа смисла во право се овие младинци кои денеска протестираат. Секоја младост е секогаш во право. Дури и кога греши, повеќе е во право од оние кои мислат дека се во право. Затоа јас од се срце ги поддржувам овие млади луѓе а тие тоа го прават на достоинствен начин. Брилијантен. И сите мои концерти им ги посветив ним од моментот кога ова започна во Нови Сад. Национализмот е најдоброто решение со кое можеш да ја оправдаш својата неуспешност во животот? Точно. Стојам зад тоа. Многу луѓе кои биле несреќни во нивните животи, неисполнети, лоши татковци или мајки, неуспешни во својот занает и работа. Кога дојде до оваа војна, тие препишаа сè. Обвинија сè друго за нивниот неуспех и почнаа од почеток да се докажуваат, поточно да прават нешто. Многу од нив всушност влегоа во војната поради тоа.
За ЕУ секогаш ќе останеме Балкан. Постојано говориме за интеграција на Балканот во Европската Унија. Колку земјите од регионот се европеизирани? Па, како да кажам? Само во Европа, сега зборувам од позиција на Хрватска, каде што сум роден и сум живеел, а за тоа говореше и Крлежа, постојано беше…Крлежа беше критичен кон Европа. И зборуваше во баладите, има познат стих, вели, тешко ви е вам, на Македонците, да го разберете, но оригиналот гласи… И тоа е длабок и вистинит факт. Така било за време на австроунгарската, италијанската и унгарската окупација, сега зборуваме за Хрватска, така било овде и со Македонија и со Србија и со Црна Гора, за време на турската окупација, речиси 500 години, овој народ… Така што, живееме во оваа страшна ситуација, каде што единствената вистинска вистина беше обединување на јужнословенските народи. И според мене тоа беше најправилниот копнеж. Меѓутоа, немаме време да зборуваме за тоа во оваа емисија, тој сон се распадна, но ние не исчезнавме. Сè уште сме сите исти во очите на светот и Европа. Ние за нив сме еден Балкан. И секогаш ќе бидеме тоа, и нема да постои рамноправност уште долго. Знаеш кога ќе има рамноправност? Дали знаеш кога? Кога сите овие мали народи, сега кажувам една многу страшна работа, ќе исчезнат, кога нивните јазици ќе исчезнат, а тоа може да се случи, за 200, 300, 400 години, овие јазици наречени македонски, српски, хрватски, словенечки, ќе се изгубат. Луѓето се повеќе ќе зборуваат англиски, германски, големите јазици, бидејќи ќе живеат со голем народ. Кој од тие деца што ќе се родат за 100 години ќе сака да оди на академија да студира глума на македонски јазик? Кога одлично ќе зборуваат некои јазици, можеби во тоа време и рускиот ќе стане рамноправен со англискиот. И ќе сакаат да одат да студираат глума во Москва или Лондон, или Виена или во Германија. Тоа е тажната приказна за која зборуваше и Крлежа. Никогаш никого не сум мразел. Дури ни луѓето кои ми нанесоа зло Господине Шербеџија, влегувате во осмата деценија од својот живот. Што е она што ве прави среќан, што е она за што се каете во животот? Немој ни да ми го спомнуваш тоа, те молам. За ништо. За ништо, нема шанси. Сето тоа е човечки. Да се греши е човечки. Она што со сигурност го знам е дека никогаш никого не сум мразел. Дури ни луѓето кои ми нанесоа зло. И тука сум горд на себе, тоа ми е од татко ми. И ништо друго. Се занимавам со уметност на најдобриот начин што го знам. Сè друго е судбина и среќа. Од каде ја црпите енергијата? Од моите генетски корени. Имам прадедо кој доживеал 101 година. Имам дедо кој беше постојано болен, но доживеа 97 години. Имам татко кој доживеа 104 години. Се надевам дека со нивна помош ќе проживеам уште некоја година. Интервјуто со Раде Шербеџија, актер, режисер и музичар, дадено за магазинот „Трилинг“ погледнете го во видеото.
