Со таа цел решив овој пат вниманието да го насочам на позитивните примери, и да поразговарам со родители на деца со атипичен развој кои имаа позитивни искуства со инклузивните училишта.
Мајка на дете со атипичен развој (современ термин кој е соодветен е и деца со невролошка дивергенција) кое следи настава со типични деца вели дека напредокот кај нејзиниот син е исклучителен, пред сè благодарение на, како што рече, прекрасната асистентка и на врсничката поддршка, со удел на наставничките и специјалните едукатори.
-Инклузивното образование е одлично замислено на хартија, но малку поинакво во пракса. Сите деца не добиваат доволна поддршка, најголемиот број објекти не се пристапни, училиштата немаат соодветни стручни тимови ниту обука за наставниците, ниту буџети за сензорни соби и други неопходни реквизити. Но, од прва рака тврдам дека сето тоа е споредно, а целта на инклузијата се остварува кога за тоа има вистинска желба од сите вклучени. Пред само година и пол мојот син со атипичен развој не сакаше ни да се приближи до училницата, па цел септември вртевме кругови околу училишната зграда, а цело полугодие низ ходниците.
Денес, тој секое утро оди на училиште со насмевка и останува по неколку часа, активно партиципирајќи во наставата. Соучениците од неговото одделение покажаа дека заслужуваат дипломи за одлични другари! Тие не само што му помагаат во завршувањето на училишните задачи, го мотивираат кога му паѓа концентрацијата, го охрабруваат да остане во училницата кога ќе ги забележат знаците на неговата хиперактивност, ги следат неговите интереси и можности, туку и секојдневно го гушкаат и му покажуваат дека го разбираат иако е невербален, го прифаќаат и го сакаат. Децата не знаат што е стигма и дискриминација додека ние возрасните не ги научиме! – вели таа.
Она што ми остави интересен влечаток од овој разговор е потенцирањето на мајката дека нејзиното дете забележливо повеќе учи од неговите врсници отколку од интеракција со повозрасните. Имено, според теоријата за социјалното учење, учењеро кај луѓето (а пред се кај децата) се случува преку набљудување, имитирање и е под влијание на фактори како што се внимание, мотивација, и емоции.На таа возраст учењето е повеќе резултат на размена со врсниците отколку што е следење на наставниците. Дополнително инклузивната средина го предизвикува децата со атипичен развој да ги реализираат своите потенцијали за развој и социјализација кои можеби, во друг контекст би останале незабележани.
-И конечно, инклузијата не е замислена само да им помага на лицата со попреченост да ги остварат своите права, да им се понуди можност да се развиваат низ социјална интеракција и да учат од своите врсници (што според некои истражувања е шест пати поефикасно отколку учење од возрасен), таа им помага на типичните деца да научат што е различност, пријателство, емпатија, солидарност, почитување… Бенефитите се за сите! Да не заборавиме и дека попреченоста не е нешто што им се случува на другите, шансите вашите деца да добијат братучед, ќерка или внуче со попреченост се 1 во 25 случаи. Никој не е над сите статистики, па затоа инклузијата не треба да биде нешто за што се залагаме само декларативно, туку мора да направиме сè таа да функционира во пракса. – вели таа.
Позитивна промена кај своето дете забележува и Домника Кардула, иако потенцира дека нивното искуство на почетокот било компицирано, пред се поради отпорот кај други родители, но и поради тоа што во училиштето недостасувал соодветен кадар.
-Немавме дилема дека ќе посетува редовна настава. Почетокот на образовниот процес подеднакво тежок како и мoментот кога сфативме дека Ерато има развојни проблеми. Образовниот систем во тоа време беше апсолутно неспремен, училиштето без стручен кадар, дефектолог и без никаква обука на наставниот кадар за работа со оваа категорија на деца. Прашања од типот: Кој ви дозволил да ја упишете во редовна настава, како ќе ја оценуваат, кога ќе и се подобри здравствената состојба и слични нонсенс прашања. Сфативме дека тој настап беше во дослух со учителката и дека е таа сакаше да се ослободи од Ерато – раскажа нејзината мајка.
Секако, отпорот на средината не ги предомислил да го бараат најдоброто за своето дете што потоа се претвора во приказна за некои интересно склопени пријателства.
-На почетокот на Ерато и беше тешко прилагодувањето односно седењето во клупа многу време, сакаше да излегува и да седи со двајцата домари во нивната канцеларија (имаше посебна симпатија кон нив, а и тие кон неа), сакаше да се шета по ходниците (па ни дадоа солуција нека си седи во ходникот ако сака!!!!), но ниту во еден момент не била насилна, ниту удрила некого (она и не умее да удира). Едноставно чувствуваше дека не е пожелна и тоа ја фрустрираше. Во другото одделение имаше девојче со церебрална парализа во количка и Ерато ја обожаваше, секој момент кога ќе ја видеше само ја гушкаше и сакаше со неа да седи. Енергиите им беа блиску и Ерато покрај неа се чувствуваше сигурно. Ерато е слабо вербална, не умее да каже што ја мачи. Ако умееше можеби ќе кажеше дека не сака да оди, така да секако остана на нас да процениме што би било подобро за неа. Проценивме дека во тој период од нејзиниот живот мораме да и дадеме шанса, да биде меѓу деца со типичен развој и да учи од нив. Едукативниот дел ни беше не важен во споредба со социјализирањето и структурата на денот. Да има еден ред, да знае дека наутро се спрема за настава, дека ќе мора да се научи да слуша други авторитети, други правила – вели Кардула.Раскажува дека секоја нова школска година Ерато била подобра.
-Секогаш придружувана од асистент, работеше по посебна образовна програма и зададените цели ги оставруваше. Секоја година доаѓаа нови деца со слични проблеми па Eрато престана да биде ‘главна звезда“.Таа се описмени, научи да пишува, да чита со мали потешкотии бидејќи има и дислескија (која ние ја дијагностициравме). Со леснотија препишува текст, препознава предмети, бои , букви итд. Соучениците ја прифатија од самиот почеток и немаа проблем со неа. Се обидуваа да ја вклучат во активностите и она ги сакаше. Секое одење се гушкаше со нив едноставно сакаше да биде во нивна близина. Освен со девојчето со атипичен развој од другото одделение не створи другари. Кога отиде на полуматурската забава беше многу среќна и остана до крај што ни беше радост – раскажа мајката на Ерато и заклучи ретроспективно гледано, независно од проблемите со кои се соочиле доколку би можеле да бираат од почеток пак би го избрале истото.
Лени Фрчкоска Фото: Зоран Кардула
