Американците се целосно збунети од ефектот на царините со кои американскиот претседател Доналд Трамп го разбранува светот. Кога неодамна неговата камера на iPhone престана да работи, њујорчанецот Ричард Медина не губеше време. Тој знаеше дека наскоро цените на мобилните телефони би можеле значително да пораснат поради новите тарифи што ги воведе актуелниот претседател на САД, Доналд Трамп. Тој веднаш се јавил на својот оператор и побарал замена. „Реков: „Треба да го замениме тоа веднаш“. „Ајде да го средиме ова“, вели 43-годишната Медина, пренесува Би-Би-Си. Неговата брзина во реагирањето е одраз на пошироката нервоза во Америка, каде што домаќинствата се повеќе се подготвуваат за драстични зголемувања на цените и можните недостиг што произлегуваат од новите царини објавени од Трамп овој месец.
Додека некои граѓани брзаат да се набават однапред, други се збунети и не се сигурни што да прават, надевајќи се дека претседателот сепак ќе се премисли – што не е на одмет со оглед на неговите чести промени на курсот. Трамп веќе неколку пати ги менуваше плановите под притисок на пазарот. Прво, одложи некои царини за земји како Европската унија, воведувајќи таканаречена пауза од 90 дена. Потоа, среде нови превирања на берзата, тој ги ослободи паметните телефони и другите електронски уреди од царина, само неколку дена откако Медина побрза да купи нов мобилен телефон. „Не можам да бидам во чекор со претседателот. Секој ден е нешто ново“, вели Ана Вудс, 42-годишна од Бруклин, која неодамна добила известување од летниот камп на нејзиниот син дека новите тарифи може да ги зголемат цените на обичните работи како маици.
Новите царини вклучуваат данок од 10% за повеќето увозни производи, со неверојатни 145% тарифи поставени на кинески стоки. Кина е трет најголем извозник во САД, по ЕУ и Мексико, и главен извор на многу основни потреби – од паметни телефони до чевли и чадори. Овие мерки се надоврзуваат на претходно наметнатите царини од 25% за автомобили, челик, алуминиум и стоки од Канада и Мексико. Севкупно, тарифите на Трамп ја доведоа просечната ефективна царинска стапка на американскиот увоз на највисоко ниво во повеќе од сто години. Продавниците засега не чувствуваат големо влијание бидејќи многу компании однапред нарачале стоки за да се заштитат од поскапување. Но, аналитичарите очекуваат зголемување на цените во наредните месеци, особено на облеката, кожните производи, електрониката и играчките – сите тие главно се произведуваат во Кина. Според проценките на Универзитетот Јеил, цените на облеката би можеле да скокнат за повеќе од 60%, основните лекови за 12%, а храната за 2,6%. Севкупно, просечното американско семејство би можело да се соочи со зголемување на трошоците од околу 4.700 долари доколку ги задржи истите навики за трошење.
Клиентите веќе го менуваат своето однесување Џејми Кејси, 38-годишна мајка од Бруклин, била во продавницата „Таргет“ и купувала бебешка храна и облека за својата едногодишна ќерка. „Многу сум загрижена“, изјави таа за Би-Би-Си. „Не би рекла дека сум во паника кога купувам, но многу ме интересира како се ќе се развива. Големите синџири како Walmart и Target забележаа поголем број посети во неделите пред објавувањето на Трамп, а нивната продажба дополнително се зголеми потоа, според податоците од аналитичките компании Placer.ai и ConsumerEdge. Амазон, каде што доминираат кинеските продавачи, исто така бележи сличен пораст. Извршниот директор на Amazon, Енди Џеси, изјави за CNBC дека купувањето преку нивната платформа е видливо зголемено. „Не би рекол дека тоа е масовно купување во паника, но дефинитивно има широк тренд на складирање залихи“, рече Мајкл Гинтер од ConsumerEdge.
Постарите купуваат на рати, младите не знаат да се позиционираат Кристина Монтоја, 74-годишна пензионерка, со месеци полека складирала конзервирана храна и замрзнато овошје. „Не одевте во продавница нервозни порано“, вели тој. Сега се чувствувам како да морам да купам повеќе работи бидејќи не знаете што ќе се случи“. Воведувањето царина предизвика дополнителни нарушувања на пазарот. Некои трговци на мало веќе воведоа дополнителни давачки, додека други целосно ги откажаа нарачките од Кина бидејќи не сакаат да ризикуваат загуби. Аналитичарите од Macquarie предупредуваат дека може да има недостиг на производи кои се речиси исклучиво увезени од Кина – како што се колички, боенки и чадори. Сепак, зголемената потрошувачка се смета дека е краткотрајна. Многу Американци, ако цените сериозно пораснат, ќе бараат поевтини замени, ќе ги одложат купувањата или целосно ќе се откажат – што може сериозно да ја погоди американската економија, која во голема мера се потпира на потрошувачката. На повидок рецесија? Кети Бостјанчиќ, главен економист во Nationwide, проценува дека американската економија ќе порасне само 0,5% оваа година, а невработеноста ќе достигне 5% – највисоко ниво од пандемијата во 2021 година. JP Morgan дури предвидува рецесија. „Потрошувачката би можела да остане силна во март и април, но тоа ќе биде последица на предвремените набавки поради стравувањата од поскапување“, рече Бостјанчиќ. „После се очекува пад на потрошувачката.
