Гигантскиот кружен тек претходно не бил место на српски протести, но доби на значење за време на студентскиот бунт. Таму, ако масата е доволно голема, се создаваат импресивни слики од дрон, илјадници светла од мобилни телефони кога темнината падне врз Белград.
Видовден, митски ден во српската историја, може да стане побогат за голем митинг од кој очекувањата кај опозициски ориентираните граѓани повторно се огромни.Тие беа поттикнати од студентите во блокада кога, во отворено писмо до Собранието, поставија ултиматум – распишување избори и отстранување на шаторската населба на „студентите кои сакаат да учат“ во центарот на градот. Или тоа, или „граѓанска непослушност“.Што точно ќе се случи во сабота во 21 часот, ако властите не го исполнат ултиматумот? Никој тоа сè уште не го знае.
Бројката (не) е важна
Како и обично, студентите ги кријат своите карти, додека режимските медиуми тврдат дека го „разоткриле планот“ – наводно ќе се оди на блокади на Автокоманда, Бранков мост, депонијата Винча, на „насилство“ и ќе ги „бркаат“ странските инвеститори од земјата.Протестни постери закачени на привремена жичана ограда пред владата на СрбијаПротестни постери закачени на привремена жичана ограда пред владата на Србија
Филозофот Владимир Милутиновиќ, кој и самиот ќе биде на протестот, не очекува ништо слично. Ниту драма, ниту ден за донесување одлуки. „Очекувам само да покаже дека студентско-граѓанското движење расте“, вели тој за ДВ.Ова не значи, прецизира тој, дека ќе има повеќе луѓе отколку на собирот на 15 март. Тогаш, според проценката на Архивата на јавни собири, се собрале околу 325.000 луѓе. На крајот на јуни, кога многумина веќе се на одмор, повторувањето на таква масовност веројатно не е реално.
„Но, бројот на луѓе треба да покаже дека сите сме тука на истите политички позиции на кои бевме во март“, продолжува Милутиновиќ. „Значи, на Видовден, треба да се почувствува како ветерот на промените, подигнат од студентите на Србија, веќе дува низ сите отворени прозорци. Дека политичкото време ќе се разведри и дека јасно можете да се види кој е кој и кој е каде.“
Фазата „тормозење“
Од протестите во средината на март, се икопаа ровови, но нема поголемо движење на фронтот. Студентите ги претворија сите поранешни барања во едно – вонредни избори.Српскиот претседател Александар Вучиќ за тоа не сака да чуе. Тој вели дека изборите ќе се одржат дури во декември 2026 година, кога сè ќе биде подготвено за Експо, кое ќе чини околу 18 милијарди евра со разни придружни инфраструктурни проекти.
Вучиќ, уште наведува дека „ништо нема да произлезе“ од протестот на Видовден, без разлика колку луѓе ќе дојдат и колку се лути. „Тие не разбираат дека има луѓе кои живеат и се борат за Србија, луѓе кои не можете да ги исплашите или уцените, луѓе кои не се плашат од ништо и од никого“, се пофали Вучиќ на Инстаграм во четвртокот.
Иако линијата на фронтот е воспоставена, се случуваат секакви работи – блокадите продолжуваат, но сè повеќе факултети се обидуваат да ги заобиколат со онлајн настава. Пред протестот, продолжуваат апсењата на луѓе кои наводно планираат „крвопролевање“. Откази се делат во медиумите и во училиштата.По силниот бран протести по падот на настрешницата во Нови Сад и смртта на шеснаесет лица, кога властите не знаеја како да реагираат, сега е фазата на „тормозење“. Тоа е она што го мисли политикологот Душко Радосављевиќ, додавајќи дека ова „тормозење“ оди со карактерот на шефот на државата.
„Од самопознати интереси, за кои сметаме дека се длабоко корумпирани, тој не сака, не може и нема да се повлече, иако знае дека против него и режимот се мнозинството од општеството кои не сакаат тој да продолжи да ја уништува државата и граѓаните. Во ситуација на зашеметен боксер, тој удира и лево и десно, и промашува под видливиот ефект на стравот“, рече Радосављевиќ за белградското списание Време.Ако владата е „зашеметена“, сè уште се чека нокаут од страна на студентите и граѓаните, вели политикологот, или „уште една фатална грешка на режимот која би го означила неговиот крај“.
Кој има повеќе време
Но, и нетрпението припаѓа на ритуалот на сите протестни тури во Србија. Па и оваа, која трае најдолго.По 15 март, многумина беа разочарани бидејќи сите едноставно си заминаа дома. Се зборуваше за „потрошена енергија“ и „пропуштена можност“. Ова ги става и студентите под притисок овој пат да направат поинаков протест, можеби порадикален. И дека се надеваат дека граѓаните ќе ги следат.Аналитичарите кои се критични кон режимот веруваат дека само голем притисок од улица може да го принуди Вучиќ да одржи предвремени избори, на кои тој претходно често и доброволно прибегнуваше. Бидејќи, велат, популарноста на Српската напредна партија драматично се намали.
Taка, Новата српска политичка мисла (НСПМ) објави дека денес СНС ќе има 33,5 проценти од гласовите, а обединетата листа на опозицијата и студентите 43,6 проценти – со фактот дека СНС постои, а „обединетата листа“ од друга страна е под знак прашалник.Ѓорѓе Вукадиновиќ, уредник на НСПМ, не е изненаден од таквиот баланс на моќ, но е изненаден што се одржува од март. „Бидејќи имаше материјална исцрпеност на протестната страна, но ситуацијата е сè уште иста. Ова значи дека јасно мнозинство граѓани се против Вучиќ“, изјави Вукадиновиќ за телевизијата Н1.
За Владимир Милутиновиќ, ова значи токму дека не треба да има нетрпение. „Ако студентското движење расте, тоа ќе почне да ја контролира ситуацијата, а нивните противници ќе можат само да гледаат како нивната поддршка исчезнува секој ден, па нека распишат избори кога сакаат“, додава тој за ДВ.За време на тоа чекање, ќе треба да се решат и некои други прашања, на пример како да се заврши универзитетската година и да се започне нова. Постои неединство околу ова на самите универзитети, но тоа веројатно е прашање за по протестите.
Страв од насилство
Сите тие желби, намери, планови и илузии се спојуваат во центарот на Белград на Видовден и никој не може да го предвиди исходот.Ни стравот од насилство не е неоправдан – владата е обвинета дека ги нападнала демонстрантите на улицата Краљ Милан со звучно оружје на последниот голем протест, што доведе до стампедо, повреди и психолошки проблеми.Овој пат, Вучиќ (во прво лице множина) најавува дека полицијата ќе биде подготвена да интервенира против „насилниците“ кои „сакаат штета на својата земја, држава и народ“.
„Ако треба, секако дека ќе интервенираме, но се надевам дека нема да нè принудат на тоа“, рече тој, повторувајќи ги обвинувањата дека од другата страна се насилници.А, студентите во блокада, дури и пишувајќи го ултиматумот, повторија дека се против какво било насилство и дека никогаш не биле насилни.Можеби зборовите на Вучиќ се дел од испробана тактика – да ги исплаши луѓето, за некои луѓе воопшто да не тргнат протест.Доколку протестот навистина се прошири во блокади, метеоролозите предвидуваат прифатливи 30 степени, сончево за недела. Наредната недела ќе биде пеколна.(dw)
