Разделбата на Трамп и Маск во Белата куќа беше исполнета со комплименти, како штотуку да почнале да си се додворуваат. Меѓутоа, сигурно е дека се нанижаа несогласувања во нивниот поход да ги превртат Америка и светот. На прв поглед изгледаше дека не можат еден без друг. Дека власта ги поврзала како со папочна врвца. И дека ќе останат неразделни, барем поради уживањето во славата да го претставуваат првиот персонален тандем со најголема политичка и финансиска моќ во светот. Но, се разделија. Илон Маск ја напушти позицијата повереник на Доналд Трамп за намалување на државните трошоци. Заедно ги намалуваа со сета сила, а потоа го пресекоа и она што не сакаа – нишката што лично ги поврзуваше. Нивната разделба во Белата куќа беше исполнета со комплименти, како штотуку да почнале да си се додворуваат. Не се ни откажаа од соработката, па дури беше најавено дека Маск ќе биде неформален советник на Трамп.
Сигурно е, пак, дека се нанижаа несогласувања во нивниот поход да ги превртат Америка и светот. Иако и двајцата ја поддржуваа десницата, особено крајната во Европа, против „ширењето на штетното левичарство“, Маск се спротивстави на царинските војни на Трамп како штетни за неговите разгранети глобални бизниси. Истовремено се покажа дека Маск, на чело на новооснованиот Оддел за ефикасност на владата (DOGE), потфрлил токму во ефикасноста. Ветуваше дека буџетските трошоци ќе ги намали за една третина, на две илјади милијарди долари, па на половина од таа сума, за неговиот учинок на тоа поле да се сведе на само околу 170 милијарди. До оваа заштеда дојде, главно, со отпуштање 260.000 од 2,3 милиони вработени во државните служби. Во судовите се наталожија тужби за неоправдани откази, чие прифаќање може да ја чини државата дури и повеќе од 130 милијарди, пресметаа специјалистите од Партнерството за јавни услуги.
Истовремено, врз Маск се урна гневот на шефовите на многу агенции и државни служби, кои сметаат дека неговите кратења речиси им го оневозможиле функционирањето. Пристигнуваа и забелешки од поединци од претседателскиот кабинет, дека милијардерот претендира да се меша таму каде што не му е местото, па и во разузнавачките и податоците за граѓаните. Поради пречекорување на надлежностите, велат, би можел да се најде и пред судии. Обвинувањата ги отфрлаше и ги припишуваше на бирократски „мрзеливци“. А потоа направи финален исчекор. Го осуди нацрт-законот што Трамп енергично го поддржува, бидејќи форсира раст на државниот дефицит, додека тој со својот тим истрајува на негово намалување. Истовремено, забележуваат познавачите, се потврдија предвидувањата дека не можат долго да останат заедно двајцата најголеми самовљубеници. Нарцизмот не трпи конкуренција, па Маск се повлече за да го практикува во низа свои компании со кои ја одржува титулата најбогат човек на светот. Со имот проценет на околу 400 милијарди долари, тој дејствува како „марсовец“ меѓу Земјаните, па како таков веќе работи на проект за населување на Марс. Секако, во содејство на државата, со која командува Трамп.
Досегашното нивно партнерство личеше на поделба на интересни сфери на големите сили, што и беа нивните „маленкости“, како газди на Белата куќа или „Тесла“ со приватните вселенски и агенции за чипување на мозокот. На двајцата, од формирањето на политичкото партнерство, им растеше вредноста на богатството со кое располагаат. На Трамп за дури 1,2 милијарди на малку повеќе од пет милијарди, додека Маск скокна за стотина милијарди долари (со повремени промени, предизвикани од падот на неговата популарност поради поврзаноста со власта и недостатокот на емпатија). И кај едниот и кај другиот беше забележан судир на интереси, дека профитирале со користење на политичкиот авторитет, што тие го негираат. Маск, притоа, ги отфрла медиумските обвинувања дека во службувањето си помагал со наркотици, а блиска роднина на Трамп демантира дека со положбата на таткото или свекорот се служела за профитирање од Арапскиот Полуостров до Балканот (се споменува и оспорениот аранжман околу зградата на Генералштабот во Белград). При напуштањето на претседателската служба, Маск се појави пред новинарите со модринка на десното око. Објасни дека го повредил еден од четиринаесетте потомци кои ги признал, неговиот петгодишен син Икс (кому сакаше да му го даде името X Æ A-Xll).
„Злите јазици“, пак, шират гласини дека го повредил некој од многуте на кои „им згазнал на жуљ“ – од отпуштените службеници, до жените што ги изиграл. Во секој случај, во Вашингтон дошол со пила (симбол за кратење на буџетот, по угледот на аргентинскиот претседател Хавиер Милеи), а заминува со модро око – ја сумира неговата политичка кариера колумнистката на „Њујорк тајмс“, Морин Дауд. Демаскирањето на Маск продолжува. Никој не може да му ја оспори генијалноста во претприемништвото, но многумина не знаат што му стана за да се впушти во политика. И да си замислува дека може да ја „дисциплинира“ државата, како некоја од своите компании каде што наголемо дели откази. Неговото откажување од функцијата поттикнува пошироки дилеми. На пример: Е, кога најбогатиот човек се откажа од учество во власта, зошто се двоумат другите помалку вредни? Особено оние кои, како и тој и Трамп, оспоруваат дека образованието и независното правосудство се темели на секое општество и гаранции дека демократијата нема да се лизне во автократија. Овде бунтовните студенти и граѓани бараат токму такво темелење, додека власта врши притисок да се отпуштат „неподобните“ професори, обвинители, судии…
Од врвот како цел се зема и приватизација на државните факултети и клучните државни фирми, здравата животна средина, па и влијанието на работата на правосудството. Како самата власт да е приватизирана, во рацете на четврта, лична власт, издигната над сите три уставни гранки на власта – законодавна, извршна и судска. Нешто слично се наѕираше и во мисијата на Маск, чија важност престана по истекот на 130 дена. А се откажа од неа кога се прочу дека „власта му удрила во глава“, толку многу што претерал во „сечењето глави“. И дека сето тоа, логично, почнало да му „се удира од глава“.
Вијести
Aвтор: Момчило Пантелиќ (Авторот е новинар)
