ЕВРОПСКИ МЕДИУМИ: Дали Бугарија ги манипулирала податоците за инфлацијата за да влезе во еврозоната?

Бугарија сега е на добар пат да добие зелено светло следниот месец за усвојување на европската единствена валута на 1 јануари 2026 година, но го помина тестот за инфлација само на заби – а намалените трошоци за здравство одиграа клучна улога во тоа. Овие намалени трошоци за здравствена заштита го насочија вниманието кон контролата на Бугарија врз цените утврдени на државно ниво и како тие влијаат врз индексите на потрошувачки цени.

„Единствената причина зошто Бугарија се квалификува, ако ги погледнете податоците за инфлацијата, е поради државно администрираните цени“. Добро е познато дека статистичките податоци беа прилагодени за да покажат резултати поповолни од реалноста – особено во сектори како што се поштенските услуги, транспортот и здравствената заштита“, изјави за „Политико“ поранешен бугарски функционер запознат со податоците.

Иако здравствената заштита е голем фактор, железничките билети беа намалени за над 9 проценти, а трошоците за поштарина беа намалени за речиси исто толку. Сè на сè, намалувањата на државно утврдените цени помогнаа хармонизираниот индекс на потрошувачки цени да се намали за 1,2 процентни поени во април во споредба со март, со што Бугарија се доведе во рамките на потребните граници.Стив Ханке, професор по применета економија на Универзитетот Џонс Хопкинс и економист кој го дизајнираше валутниот одбор на Бугарија кон крајот на 1990-тите, рече дека податоците кренале црвени знамиња.

„Мислам дека постои голема веројатност дека [податоците за инфлацијата] се манипулирани. Со оглед на моето искуство како советник на претседателот на Бугарија (1997–2002) и моите набљудувања за махинациите околу апликацијата на Бугарија за формално влегување во еврозоната, не би им верувал на податоците за инфлацијата што се изнесени дотаму каде што можев да ги фрлам“, изјави Ханке за „Политико“ “

Бугарската влада изјави дека ненадејната промена на цените на болниците не е поврзана со конвергенцијата кон еврото, но технократите, економистите, па дури и – најважно – Европската комисија ја забележуваат клучната улога на државно утврдените цени во исполнувањето на целта за инфлација.За да се оцени конвергенцијата на единствената валута, бугарската инфлација требаше да падне на 1,5 процентни поени од просекот на трите земји од ЕУ со најниски стапки на инфлација. Прашањето е колку овој потег ќе им помогне на болниците, кои главно се во лоша состојба, а сега уште повеќе ќе им се намалат приходите.

Бугарија долго време се сметаше за силен кандидат за членство во еврозоната поради нејзините ограничени буџети и фактот дека нејзината валута е врзана за еврото под силно управување на валутен одбор воспоставен во 1997 година. Сепак, инфлацијата неодамна беше проблем.

„Зголемувањето на инфлацијата во Бугарија во 2025 година е од привремена природа и главно ги одразува зголемувањата во јануари 2025 година во комбинација од даноци и администрирани цени, делумно компензирани со намалените болнички такси во април“, додаде Европската комисија.

Атанас Пеканов, економист и поранешен вицепремиер, рече дека државното одредување на цените не е невообичаено.

„Во многу земји од ЕУ постојат цени контролирани од државата. Ова не се цени кои до неодамна биле пазарно базирани, па сега одеднаш државата ги контролира. Ова се услуги чии цени државата отсекогаш ги одредувала. Бугарија можеби и порано ќе ги исполнеше критериумите зе влез во еврозоната доколку инфлацијата во другите земји не била вештачки ограничена преку итни мерки“, изјави Пеканов.