Анита Стамнова неколку месеци е на чело на „Централен регистар“ како вршител на должност на позицијата директор, назначена од Владата. Од она што досега го има заклучено е тоа дека оваа институција од клучно значење за функционирање на економските, управните и сите други правни субјекти е тоа дека треба да застане на стабилна финансиска основа. Најголем предизвик ќе биде воведувањето на „Единствен регистар на сметки“ и надградбата на „Регистарот на вистински сопственици“. Стамнова како еден од своите први чекори го истакнува озаконувањето на слободниот бесплатен пристап на новинарите до информации. Доаѓате од сектор директно поврзан со економијата во земјава, имате богато работно портфолио и плодна кариера, дали Централен регистар Ви претставуваше предизвик, со оглед на фактот што се соочивте со институција оставена пред поголеми предизвици во тој период?
Стамнова: Секако, на функцијата вршител на должноста Директор на Централен регистар стапив пред неколку месеци, оваа функција беше нов предизвик не само за мене, туку и за институцијата во целост, нејзините партнери, соработници и воопшто сите чинители поврзани со водењето на успешен бизнис во земјата. Кога ќе се соочите со фактот дека сте подготвени за уште поголеми предизвици истовремено станувате свесни дека резултатите и успесите не доаѓаат преку ноќ, напротив за да се постигнат добри резултати, мора да имате доволна експертиза, знаење, мотив, желба и капацитет за да го работите истото.
– Често сме премногу фокусирани на тоа сите зацртани задачи да се одвиваат според распоредот, со цел сè да е под контрола. Моето работно искуство ме научи дека покрај уредната ориентација кон задачите, всушност треба да бидеме фокусирани кон резултати. Конкретно, ова значи директно поврзување на планираните активности со придобивките што треба да се постигнат и мерење на напредокот на работата не врз основа на бројот на завршени задачи, туку на постигнатите резултати.
– Бев раководител на сектор за финансиски прашања во Агенцијата за задолжителни нафтени резерви, кабинетски советник на министерот за финансии, посебен советник на дополнителен заменик на министерот за финансии, раководев со одделение за буџетска координација и буџетска контрола во Дирекција за задолжителни резерви на нафта и нафтени деривати, бев директор за комерцијални работи и член на Управен одбор во АД Електрани на Македонија- ЕЛЕМ, заменик на директорот во Државен завод за статистика. Природно е да се наметне потребата да се канализира она што сте го научиле во позитивна насока. Јас стапив на оваа функција подготвена и свесна дека ќе биде потребно многу труд, работа и посветеност за да дојдат резултати. Веднаш започнавме со активности кои ќе го зголемат развојниот импулс со што ќе дадеме нова развојна димензија на институцијата со директна цел на подобрување на општата деловна клима во земјата, затоа што само стабилни институции можат да ветат здрава бизнис клима!
Ја потенцирате транспарентноста и соработката со релевантни институции и комори. Со кој сé остваривте средба изминатиот период и што очекувате од соработката?
Стамнова: Воспоставивме пракса на работни средби со Комората на сметководители,чии претставници ги презентираa идентификуваните проблеми кои ја засегаат работата на сметководствената бизнис заедница, а се во доменот на Централен регистар. Се договоривме заеднички да работиме за да ги постигнеме целите за кои се залага Комората – борба против сивата економија во стопанството и особено во сметководствениот сектор, формализација на тековната комуникација со институциите кои се релевантни за непречено одвивање на работните обврски на сметководителите (со особен акцент на ЦР како матична институција за собирање и обработка на финансиските извештаи и годишните сметки подготвени од сметководствената бизнис заедница). Одржавме работен состанок со ИСОС Институтот на сметководители и овластени сметководители за продолжување на успешниот процес на размена на податоци кој ИСОС го спроведува со Централниот регистар, како и за натамошно продлабочување на соработката во насока на унапредување на финансиското известување. Со Државниот завод за статистика ја продолживме соработката која се базира на потпишаниот Меморандум и редовното доставување на податоци, а особен акцент беше ставен на имплементација на новата Националната класификација на дејностите НКД рев2.1 заснована на статистичката класификација на економските активности на Европската Унија, која започна да се применува од 1 јануари 2025 година.
На почетокот е важно да ги детектирате стратешките партнери во работата, за заеднички да напредувате во развојот, а бенефитот да биде и за институциите, а пред се за корисниците, во случајов, бизнис секторот и јавноста. Во таа насока, воспоставивме одлична соработка со Министерството за дигитална трансформација, со Клириншката куќа КИБС, бидејќи нé чека реализација на навистина сложени проекти, од кои ќе се подобрат условите за работа на општествено ниво, вклучувајќи го нивото на безбедност на податоците, автентикација на корисниците на услугите и оптимизација на системите. Интеграција со Министерството за дигитална трансформација и со Клириншката куќа на интербанкарски системи е од големо значење за идните заеднички проекти, а крајната цел е модерни, безбедни и лесно достапни услуги за бизнис заедницата и граѓаните.
Би сакала да се заблагодарам за интересот за нашата работа од страна на Амбасадите, конкретно од Амбасадата на САД во Македонија за интересот за работата на Централен регистар, како институција со јасна визија и планови за периодот кој претстои. Со задоволство ја презентиравме тековната работа, но и идните планови на институцијата, ќе ја продолжиме соработката со Амбасадата која ќе даде свој придонес во рамки на своето делување во сите работни групи и процеси.
Кога сме кај интересот за Централен регистар особено важна категорија кон која сметам дека секоја државна институција има пред се обврска, а потоа и волја да ја пренесе практичната работа, се учениците и студентите. Тие се нашата иднина и дел од општеството во кој треба да вложуваме за да имаме образован иден кадар. Сметам дека максимално е потребно да го пренесеме знаењето на идните генерации и потенцирам дека една од моите идни заложби во иднина ќе биде редовни предавања, обуки и презентации од областа на започнување и водење бизнис за младите.
Забележав дека со ова темпо на развој и дигитализација на услугите, бројот на корисници на услугите на оваа институција е во постојан подем, дефинитивно со моите тимови имаме план да воспоставиме и пракса за одржување на редовни обуки кои ќе бидат усогласени со потребите на корисниците во целост.
Работевме со Коморите и Центрите во нивни рамки кои се важен катализатор во спроведување на развојните и законските промени, покажаа навистина голем интерес периодов а во Централен регистар препознаа институција секогаш отворена за соработка со сите релевантни фактори во одржување на стабилно функционирање на бизнисот. Средби со претставници од бизнис секторот ќе бидат исто така пракса за ЦР и во иднина.
Со Академијата за судии и јавни обвинители утврдивме потреба од почеста соработка, а на барање на Комисијата за одлучување по прекршок, која е во рамките на ЦР, од страна на Академијата започна одржување на обукиза членовите на комисијата, сѐ со цел Комисијата да дејствува поефикасно во процесите на постапување и одлучување.
Средбата со Гувернерката на Народната Банка е исто така од големо значење и за двете институции, за Народна банка како регулатор на банкарскиот сектор и за Централен регистар, со оглед на проектното портфолио на регистарот во кое, еден од клучните проекти е воспоставување на Единствен регистар на сметки. Со претставниците на Народна банка ја продолжуваме соработката и во рамки на проектите со ЕБРД согласно Меморандумот за WeFI Code (Women Entrepreneurs Finance Code), каде Централниот регистар игра важна улога за обезбедување податоци за полова структура – фирми во сопственост или раководени од жени.
Евидентни се активностите кои ги направивте за многу краток период, започнувајќи со работа уште од првиот ден. Што би издвоиле како крупни чекори, со кои е очигледна позитивната трансформација во Централен регистар?
Евидентни се активностите кои ги направивте за многу краток период, започнувајќи со работа уште од првиот ден. Што би издвоиле како крупни чекори, со кои е очигледна позитивната трансформација во Централен регистар?
Стамнова: Почитување на вистината и правото на јавноста да биде информирана прави новинарите да претставуваат клучен фактор во пласирањето на точни информации за јавноста. Оствариме средби со агенцијата за аудио и аудиовизуелни услуги, како и со Здружение на Новинари на Македонија – ЗНМ, кое воедно е и промотор и заштитник на професионалните стандарди на слободата на изразување. Со цел успешна соработка и продолжување заеднички да работиме почитувајќи го јавниот интерес, Централен регистар и законски го регулираше бесплатниот пристап до информации од страна на новинарите.
На продукција ја пуштивме надградбата на регистарот на вистински сопственици кој од своето воспоставување претставува ефикасна алатка во борбата против перењето пари и финансирањето тероризам.
Зголемување на транспарентноста на сопственичката структура на правните субјекти претставува главна придобивка на надградбата, при што истата овозможува преглед на истовремената вклученост на вистинските сопственици како контролори на капитал во приватниот и во државниот сектор.
Имено, надградбата обезбедува информација за тоа дали едно лице истовремено е запишано како вистински сопственик во определено друштво со приватен капитал, а исто така и дали истото има и контролна функција во субјект изземен од обврската за упис во регистарот на вистински сопственици, пред сé во институциите во државна сопственост.
Во таа насока, со ново имплементираните функционалности на надлежните субјекти и органите на прогон дополнително им се обезбеди релевантен извор на информации за видот на анализа која треба да ја спроведат во однос на сопственичката структура на субјектот со кој стапуваат во деловен однос, а во согласност со пресметаното ниво на ризик од страна на Управата за финансиско разузнавање. Ваквата функционалност оди во прилог на користење на регистарот како еден ефикасен инструмент во борбата против злоупотреба на финансискиот систем и спречувањето на корупцијата. Преземањето на навремени и превентивни мерки преставува клучен фактор во навременото идентификување, спречување и санкционирање на финансискиот криминал, а од тука и спречување на поткопување на стабилноста како на финансискиот, така и на целокупниот правен систем.
На работната средба со Македонската Банкарска Асоцијација се согласивме дека со континуирано усовршување на системите, ќе се стремиме и кон квалитетно софтверско решение за упис на вистински сопственици на трустовите и правните аранжмани, а во согласност со Законот за спречување перење пари и финансирање на тероризам.
Централен регистар изминатата година, за жал и оваа година ја заврши со загуба. Главните мои заложби во периодот кој следи ќе бидат “застанување на институцијата на здрави нозе”, бидејќи само стабилен Централен регистар, со внимателно донесена развојна стратегија и визија за одржување и развој на регистрите може да биде сервис на граѓаните и професионалните корисници односно бизнисите.
Работниот кадар на една институција е моторот кој треба да ја движи напред. Вложувањето во човечкиот потенцијал е клучен за развојот на една институција. Паралелно работиме на подобрување на услугите, но и на реорганизација на приоритетите на институцијата.
Успеавме за кратко време да ги приспособиме просториите во сопственост на Централен регистар, во палатата Лазар поп Трајков, со цел вработените да имаат достоен и доволен простор за работа. Сметам дека со добра стратегија, мотив и фокус, може да се реализира се што ќе зацртаме како цел.
Каква е општата бизнис слика во земјава, колку активни субјекти имало 2024 во споредба со 2023? Дали се бришеле повеќе субјекти од претходната година? Кој сектор доминира кај активните фирми?
Стамнова: Во 2024 година имавме поголем број активни субјекти во Трговскиот регистар и регистарот на други правни лица на крајот од годината, вкупно 122602. Во 2023 година бројката изнесувала 118070.
Во 2024 година бројот на уписи на бришење на субјекти е намален и изнесуваше 3775. Во 2023 година бројот на уписи на бришења изнесувал 4335.
Најголем број на активни субјекти по организационен облик во 2024 беа трговските друштва:
01.0 – органи на државна власт и локална самоуправа: 265
02.0 – јавни установи: 5063
03.0 – јавни претпријатија: 198
04.0 – агенции, берзи и други организации основани со посебен закон: 213
05.0 – трговски друштва: 87748
06.0 – финансиски организации: 21
07.0 – задруги: 182
08.0 – комори и деловни здруженија: 159
09.0 – политички партии и синдикати: 407
10.0 – општествени организации, фондации и здруженија на граѓани: 15962
11.0 – фондови, заводи: 6
12.0 – верски заедници: 47
13.0 – самостојни извршители на дејност: 11988
15.0 – претставништва на странски фирми во земјата (без правно својство): 176
16.0 – меѓународни организации и други претставништва: 148
Субјекти за кои не се евидентирани соодветни податоци за организационен облик: 19
Од секторите, како и во 2023 година, така и во 2024 година доминира Трговијата на големо и трговија на малосо 25% од вкупниот број на активни субјекти или 30204 субјекти, потоа други услужни дејности со 14% или 16972 субјекти, преработувачка индустрија со 9% или 11557 субјекти, стручни, научни и технички дејности со исто така 9% или 11228 субјекти, градежништво со 7% или 9053 активни субјекти.
На што ќе се фокусирате во блиска иднина?
Стамнова: Акцент ќе ставиме на Развој, Транспарентност во работењето и Стабилност на институцијата. Како сервисно ориентирана институција која е одговорна за функционирање на голем број на јавни регистри и услуги од суштинско значење за државата, она што можам да го потенцирам како цел е транспарентно работење и зајакнување на финансиската стабилност на институцијата. Меѓу проектите кои ќе се работат во иднина се:
– Единствен регистар на сметки – Со донесување на новиот Закон за платни системи и платежни услуги, на ЦР му припадна улогата за водење на Единствениот регистар на сметки како администратор на регистарот. Воспоставувањето на Единствениот регистар на сметки е еден од тие важни чекори, коишто треба да ја олеснат обработката на податоците за платежните сметки, депозитните сметки и сефовите, што ќе придонесе за поефикасно делување на институциите, а ќе обезбеди и зголемена заштита на потрошувачите.
– Надградба на Централизираниот менаџмент со корисници, интеграција со Министерство за Дигитална трансформација и КИБС.
– Надградба на регистарот за вистински сопственици, бидејќи преземањетонанавремениипревентивнимеркипреставуваклученфакторвонавременотоидентификување, спречувањеисанкционирањенафинансискиоткриминал, аодтукаиспречувањенапоткопувањенастабилностакаконафинансискиот, такаинацелокупниотправенсистем.
– Надградбата на едношалтерскиот систем,
– Софтверско решение за генерирање на извештаи и
– Систем за заштита и архивирање на податоци.
Покрај наведеите има и други развојни проекти кои ќе ја следат мисијата на Централен регистар, да ги прошири и развие своите бази со дополнителни податоци (формирање на нови основни регистри и постојано унапредување на постојните) со што ЦР претставува единствена централна информативна база на правни и друг вид релевантни податоци, значаен учесник во креирањето на подобра бизнис клима во Републиката, промотор на странски инвестиции и општествено одговорна Институција, а со самото тоа директно ќе придонесеконразвојот на националната економија.
