Американскиот претседател Доналд Трамп минатата недела го презентираше новиот пакет тарифи, односно царини кон речиси сите земји од светот на т.н. „Ден на ослободувањето“. Со тоа де факто ја прекина децениската трговска политика на САД, па без разлика на дипломатско-партнерските врски и трговските биланси со земјите во најдобар случај царините предвидуваат 10 отсто за држави со кои САД има трговски суфицит. Под царини, односно тарифи, се мисли на своевиден данок на увезена стока. Оваа царина ја плаќа компанијата, организацијата, трговското друштво или шпедитерот при внесувањето на добрата во државата, во конкретниот случај САД. А, според податоците на Државниот завод за статистика, С. Македонија има трговски дефицит во размената со САД во 2024 година од 78 милион долари ако се сметаат добрата и услугите, но ако се исклучат услугите и се пресмета само трговијата со добра, тогаш САД има дефицит во 2024 година од околу 113 милиони долари, пишува Вистиномер. Пишува: Матеј Тројачанец Американскиот претседател Доналд Трамп минатата недела го презентираше новиот пакет тарифи, односно царини кон речиси сите земји од светот на т.н. „Ден на ослободувањето“. Со тоа де факто ја прекина децениската трговска политика на САД, па без разлика на дипломатско-партнерските врски и трговските биланси со земјите во најдобар случај царините предвидуваат 10 отсто за држави со кои САД има трговски суфицит, и до вртоглави 50 отсто за производи од земји од кои САД повеќе увезува од што извезува.
За земјите од Балканот, производите од Србија (37%), Босна и Херцеговина (35%) и С. Македонија (33%) добија најголеми царини, додека пак кај Црна Гора, Косово и Албанија стапката е иста — 10 отсто.
Што претставуваат новите (реципрочни) тарифи, царини?
Кога се зборува за царини, односно тарифи, се мисли на своевиден данок на увезена стока и добра. На пример, кога камион полн со овошје, облека или автомобили пристигнува на американските граници, дел од документацијата за преминување на границата е плаќање на претходно одредената царина, позната уште како и увозна давачка. Оваа царина ја плаќа компанијата, организацијата, трговското друштво или шпедитерот при внесувањето на добрата во државата, во конкретниот случај САД. Инаку, ваквата праска на царинење е позната уште како трговски протекционизам. Целта на протекционизмот е преку владини политики да ја ограничат меѓународната трговија за да им помогнат на домашните индустрии. Просто кажано, државата ги штити домашните индустрии и производства, така што компаниите и шпедитерите ќе треба да платат поголема царина за странските добра што ги увезуваат, трошок што речиси секогаш се „префрла“ односно го плаќа потрошувачот. Според американскиот магазин Аксиос, при основањето на САД, ваквиот тип на царина бил најголемиот извор на приходи на федералната држава. Пракса која со времето пополека се намалува и заменува со трговски договори и економски зони каде што ваквите царини се речиси непостоечки. За време на првиот мандат на Трамп, овие нови царини изнесувале само 1,7 отсто до 2017, по што Трамп ги покачи на 3 отсто. А, стапката на царините остана иста и за времето на владата на Џо Бајден.
Последно, овие нови царини се нарекуваат реципрочни. Според Трамп тоа значи дека: „тие ни го прават тоа нам, а ние ним. Многу едноставно, не може да биде поедноставно од ова“, вели тој , додавајќи дека „ова навистина ќе биде златното доба на Америка“. Царините кон С. Македонија Како што беше напоменато, според објавените листи од Белата куќа, македонските стоки ќе се здобијат со високи царини од 33 проценти при извоз во САД. Како што објасни на Х (Твитер) заменикот портпарол на Белата куќа, Куш Десаи, формулата е едноставна: вкупниот трговски дефицит со одредена држава поделено со вкупниот увоз од државата, поделен на половина. Зошто половина? Бидејќи, како што изјави Трамп, и покрај тоа што трговските партнери неправедно им наметнуваат високи царини на САД, американскиот народ е „многу љубезен“ и реципрочните царините ќе бидат преполовени.
No we literally calculated tariff and non tariff barriers.https://t.co/GiWRU6gJDv https://t.co/TmzN1wcC2b pic.twitter.com/sjV9apMJ4F
— Kush Desai (@KushDesai47) April 3, 2025
Во формулата погоре може да се најдат симболите „ε“ што значи ценовната еластичност на увозната побарувачка што изнесува 4, како и „φ“ еластичност на увозните цени во однос на царините и изнесува 0.25. Со други зборови, четири помножено со една четвртина изнесува 1. Доколку ја примениме формулата за трговијата меѓу САД и С. Македонија, барем според статистиките објавени на официјалната американска страница census.gov, може да се видат следните бројки:
Но, според македонскиот Државен завод за статистика (ДЗС), сумите за вкупната трговијата меѓу С. Македонија и САД изгледаат поинаку. Вкупната трговска размена на земјава со САД во 2024 година изнесува 384 милиони американски долари. Од нив извозот изнесува стоки и услуги во вредност од 118 милиони долари, додека увозот е околу 192 милион долари.
Скриншот од официјалните податоци на ДЗС
Доколку ги користиме податоците на ДЗС во калкулациите, испаѓа дека САД има трговски суфицит, т.е. дека С. Македонија има трговски дефицит со Америка околу 78 милион долари. Тоа би требало да значи дека македонските стоки ќе се даночат само 10 отсто, а не 33 отсто, како што е сега. Оваа разлика се должи на тоа што во американските податоци се брои само трговијата на добра разменети меѓу државите, додека во пресметките на ДЗС се вбројуваат добра и услугите меѓу САД и С. Македонија.Оваа дискрепанција меѓу американските и македонските податоци ја коментираше и премиерот Христијан Мицковски. Одговарајќи на новинарски прашања, тој изјави дека најверојатно се работи за „грешка или резултат на погрешна информација“ и тој очекува многу скоро да се коригира стапката на царината. Имајќи предвид дека нашата трговска размена со САД за 2024 година е во негатива, односно сме [С. Македонија] во дефицит, а тие држави коишто се во дефицит практично немаат зголемување на давачките. Во контакт сме и со амбасадата, и со Министерството за економија и со кабинетот на претседателот на Трамп…Така што во периодот очекувам да се излезе од ваквата состојба, кажа премиерот Мицковски на денешната прес-конференција. Сите коментари и забелешки поврзани со овој и другите написи на Вистиномер, барањата за корекции и појаснувања, како и предлозите за проверка на изјавите на политичарите и ветувањата на политичките партии, можете да ги доставите преку овој формулар Извор: Новинска агенција МЕТА
