Врховен лидер на Иран, 86-годишниот ајатолах Али Хамнеи, се чини дека е сè поосамен, наведува Ројтерс во статијата за слабеењето на моќта на иранскиот врховен лидер. Според Ројтерс, Хамнеи бил сведок на смртта на неговите главни воени и безбедносни советници во израелските воздушни напади, оставајќи големи празнини во неговиот внатрешен круг и зголемувајќи го ризикот од стратешки грешки, наведуваат за агенцијата пет лица запознаени со неговиот процес на донесување одлуки. Еден од тие извори, кој редовно присуствува на состаноците со Хамнеи, го опиша ризикот од погрешни пресметки за Иран во однос на одбраната и внатрешната стабилност како „исклучително опасен“.
Хамнеи остана без своите главни советници
Неколку високи воени команданти се убиени од петокот, вклучувајќи ги и врвните советници на Хамнеи од Револуционерната гарда, елитните воени сили на Иран: главниот командант на гардата Хосеин Салами, началникот на воздухопловните сили Амир Али Хаџизаде, кој ја водеше иранската програма за балистички ракети, и началникот на разузнавањето Мохамед Каземи. Овие лица биле дел од внатрешниот круг на врховниот лидер, кој брои приближно 15-20 советници, вклучувајќи команданти на Гардата, свештеници и политичари, според изворите, меѓу кои се три лица кои учествуваат или учествувале на состаноци со лидерот за важни прашања и две блиски до функционери кои редовно присуствуваат. Оваа неформална група се собира по потреба, кога канцеларијата на Хамнеи ги поканува релевантните советници во неговиот комплекс во Техеран за да разговараат за важни одлуки. Членовите се карактеризираат со непоколеблива лојалност кон него и идеологијата на Исламската Република.
Колкава моќ има Хамнеи?
Хамнеи, кој беше затворен пред револуцијата во 1979 година и ранет во бомбашки напад пред да стане лидер во 1989 година, е длабоко посветен на зачувување на исламскиот систем на владеење на Иран и длабоко не му верува на Западот. Според системот на владеење на Иран, тој има врховна команда на вооружените сили, моќ да објавува војна и може да назначува или разрешува високи функционери, вклучувајќи воени команданти и судии. Хамнеи ги донесува конечните одлуки за важни прашања, иако ги цени советите, внимателно ги слуша различните мислења и често бара дополнителни информации од своите советници, според еден извор кој присуствува на состаноците, пренесе Ројтерс.
„Две работи можат да се кажат за Хамнеи: Тој е исклучително тврдоглав, но исто така и исклучително претпазлив. Тој е многу претпазлив. Затоа е на власт толку долго“, рече Алекс Ватанка, директор на Програмата за Иран во тинк-тенкот на Институтот за Блискиот Исток во Вашингтон. „Хамнеи е многу способен да направи основна анализа на трошоците и придобивките, што на крајот се сведува на едно најважно прашање: опстанок на режимот“.
фото: EPA-EFE/ABEDIN TAHERKENAREH
Режимот досега на повеќе пати едвај преживеа
Фокусот на опстанокот на режимот постојано беше ставен на тест, пишува Ројтерс. Хамнеи ја користеше Револуционерната гарда и поврзаната милиција Басиџ за да ги смири националните протести во 1999, 2009 и 2022 година. Иако безбедносните сили отсекогаш успевале да ги надмудрат демонстрантите и да ја вратат државната контрола, годините западни санкции предизвикаа широко распространето економско незадоволство, за кое аналитичарите велат дека би можело да се закани со внатрешни немири на долг рок. Влоговите се исклучително високи за Хамнеи, кој се соочува со ескалација на војната со Израел, кој со воздушни напади ги таргетираше нуклеарните и воените објекти и персоналот, предизвикувајќи ирански ракетен одговор, според упатени лица и аналитичари.
Пет лица запознаени со процесот на донесување одлуки на Хамнеи нагласуваат дека другите упатени лица кои не биле цел на израелските напади остануваат важни и влијателни, вклучувајќи ги и врвните политички, економски и дипломатски советници. Хамнеи ги назначува таквите советници за решавање на проблемите како што се појавуваат, директно проширувајќи го своето влијание на широк спектар на институции – од војската и безбедноста до културата, политиката и економијата. Таквиот начин на работа, вклучувајќи ги и телата номинално под избраниот претседател, значи дека канцеларијата на Хамнеи често е вклучена не само во најголемите државни прашања, туку и во спроведувањето на помали иницијативи.
Улогата на синот на Хамнеи и можен наследник
Неговиот син Моџтаба стана сè поважен во процесот во текот на изминатите 20 години, градејќи улога што ги поврзува поединците, фракциите и организациите за координирање на специфични прашања. Како свештеник од среден ранг, кого некои луѓе го сметаат за можен наследник на неговиот остарен татко, Моџтаба изградил блиски врски со Гардата, што му дава дополнителна моќ во политичкиот и безбедносниот апарат на Иран. Но, Асгар Хеџази, заменик- за политичка безбедност во канцеларијата на Хамнеи, е вклучен во чувствителни безбедносни одлуки и често е опишан како најмоќниот разузнавачки службеник во Иран. Шефот на канцеларијата на Хамнеи, Мохамед Голпајегани, како и поранешните министри за надворешни работи Али Акбар Велајати и Камал Харази и поранешниот претседател на парламентот Али Лариџани, остануваат доверливи советници за дипломатски и домашни прашања како што е нуклеарниот спор.
Соработниците ликвидирани како кула од карти
Сепак, загубата на командантот на Револуционерната гарда ги десеткува врвните луѓе на воената организација што Хамнеи ја постави во центарот на моќта откако стана врховен лидер во 1989 година, потпирајќи се на неа за внатрешната безбедност и регионалната стратегија на Иран. Додека редовната армија одговара пред Министерството за одбрана под избран претседател, Гардата одговара директно пред Хамнеи, обезбедува најдобро воено оружје за своите копнени, воздушни и поморски сили и им дава на своите команданти важна државна улога. Додека се соочува со еден од најопасните моменти во историјата на Исламската Република, Хамнеи е дополнително изолиран поради неодамнешните загуби на други клучни советници во регионот, бидејќи иранската коалиција „Оска на отпорот“ беше силно погодена од израелските напади. Лидерот на Хезболах, Хасан Насралах, кој беше лично близок до иранскиот лидер, беше убиен во израелски воздушен напад минатиот септември, а сирискиот претседател Башар ал-Асад беше соборен од бунтовниците во декември.
