Министерот за европски прашања, Орхан Муртезани, денеска се обрати на Третата седница на Националниот совет за евроинтеграции, одржана во Собранието на Република Северна Македонија. Во своето обраќање, министерот ја пренесе клучната порака дека Северна Македонија повеќе не е земја која само ја планира европската интеграција, туку е земја која таа интеграција ја реализира на дело. „Северна Македонија не е повеќе земја што само ја планира европската интеграција, таа ја спроведува, преку конкретни реформи и резултати кои го подобруваат животот на граѓаните,“ истакна министерот Муртезани. Во своето обраќање, министерот ги потенцираше резултатите од спроведувањето на Реформската агенда 2024–2027, која веќе носи конкретни придобивки за земјата, како предфинансирање од Европската Унија, инвестиции, и проекти кои го подобруваат стандардот на живеење. Со тоа, Северна Македонија ја гради својата европска иднина не како далечна проекција, туку како реалност што се создава со секој донесен закон и секоја успешно спроведена реформа.
Во продолжение го имате интегралното обраќање на министерот Муртезани на Националниот совет за евроинтеграции: Почитуван Претседател на Националниот совет за евроинтеграции, почитувани членови, почитувани колеги министри, дами и господа, Денес зборуваме од позиција на конкретни резултати. Зборуваме од позиција на искуство, одлучност и структурирана работа која ја трансформира реалноста. Северна Македонија повеќе не е земја што само ја планира европската интеграција, ние веќе ја спроведуваме. Нашата Реформска агенда за периодот 2024 – 2027, која произлегува од Планот за раст за Западен Балкан, веќе не е документ на хартија; таа е дневна обврска на институциите, мапа на движење на политичката визија и техничка рамка на конкретни реформи што го менуваат начинот на функционирање на јавниот сектор, деловната заедница, судството, образованието и енергетиката. Северна Македонија веќе го доби признанието од Европската Унија како прва земја од регионот што доби предфинансирање согласно Планот за раст. Тоа не е симболичен гест, туку директно признание дека оваа Влада знае како да креира, презентира и спроведува реформи кои се кохерентни, кредибилни и мерливи.
Реформите се веќе на терен. Имплементацијата на Реформската агенда во 2024 година се одвиваше со целосно зачуван континуитет и покрај политичката транзиција. Исполнети се сите пет иницијални реформски чекори предвидени до февруари оваа година, вклучувајќи го новиот Закон за јавна внатрешна финансиска контрола, подзаконските акти од Законот за буџети, реформите во изборот на управни органи на државни компании и кадровските решенија во судството. Како потврда на нашата водечка улога во регионот во овој контекст, веќе поднесовме барање за ослободување на 17,1 милиони евра од ЕК. Овие мерки се само дел од Реформската агенда, која носи дополнителен финансиски поттик од 750 милиони евра за Северна Македонија. Дел од овие средства се за директна буџетска поддршка, а значителниот дел е наменет за инвестициски проекти и социо-економски развој, со јасна врска меѓу реформите и подобрување на животниот стандард на граѓаните.
Паралелно, веќе се работи на 16 нови чекори со рок до јуни 2025 година, со вредност над 70 милиони евра, кои опфаќаат 4 приоритетни области: енергетика, дигитална трансформација, деловно опкружување и владеење на правото. Во тој контекст, еден од овие чекори, Законот за енергетика, веќе е усвоен од страна на Собранието, што ја потврдува способноста за навремено дејствување и отвора простор за натамошна мобилизација во клучните области што следуваат. Во својство на национален координатор за спроведување на Реформската агенда, ја користам оваа можност да упатам повик за заедничка мобилизација и интензивирање на напорите кај сите инволвирани чинители во процесот, вклучително и до вас почитувани пратеници, со цел навремено исполнување на преземените обврски. Ова особено се однесува на законодавниот пакет во областа на дигиталната трансформација, кој веќе е доставен до Европската комисија, како и на законите поврзани со реформите во правосудниот сектор; за што подетално ќе се осврнат колегите од ресорните министерства, министерот за правда Филков и министерот за дигитална трансформација, Андоновски.
Она што ја прави оваа фаза на Реформската агенда клучна е не само тоа што се работи многу, туку и тоа што реформите се дизајнирани така што се на одреден начин неповратни. Институционализацијата на промените, воспоставувањето на координациските механизми, дигиталната инфраструктура која ги поддржува процесите, сето тоа создава систем што не зависи од политичка волја, туку од обврска и правна рамка. Механизмите за отчетност и транспарентност се веќе функционални, а со усвојувањето на новиот Закон за системот на внатрешна финансиска контрола во јавниот сектор, јавната администрација доби јасни критериуми за управување со ризици и внатрешна ревизија. Би сакал да ве информирам дека Владата, на седницата одржана минатиот вторник, усвои два суштински акта со кои се воспоставува институционалната архитектура за спроведување на Планот за раст за Западен Балкан 2024–2027. Станува збор за Одлуката за утврдување на структурите за спроведување на Планот за раст и Уредбата за начинот на спроведување и контрола на Инструментот за реформи и раст за Западен Балкан. Со оваа уредба се воспоставува механизам за координација на две комплементарни нивоа: политичко, на кое одговорност носат ресорните министри, и оперативно, кое ќе го спроведуваат назначените службеници преку конкретни активности и следење на имплементацијата.
Во контекст на денешната дискусија, која ја отсликува Реформската агенда како национална можност, мислам дека треба отворено да ги адресираме и системските предизвици. Тие се реални и не ги прикриваме. Недостатоците во административниот капацитет, фрагментираното планирање и потребата од поефективен мониторинг и евалуација остануваат области за унапредување. Но, она што вистински ја разликува оваа фаза е постоењето на стабилна политичка поддршка, функционални институции и конструктивен дијалог со граѓанското општество и експертската заедница; услови кои ретко се поклопуваат и затоа сметам дека претставуваат стратешки капитал кој што го користиме целосно. За крај би сакал да нагласам дека оваа Реформска агенда не е инструмент што се подготвува за надворешна употреба. Таа е национална рамка за структурни реформи, во согласност со европските политики, но насочена кон домашна трансформација. Агенда за ефективна администрација, транспарентни институции, инклузивно образование и економија што е усогласена со европскиот пазар. Нашата европска иднина не е проекција, таа е тековна реалност, која ја градиме со секој донесен акт, секој успешно спроведен процес и секоја партнерска иницијатива што ја движи Северна Македонија напред.
