Остануваат неколку денови до крајниот рок за воведување санкции за „Нафтената индустрија на Србија“ (НИС) од страна на поранешната американска администрација на поранешниот претседател Џо Бајден. Американската страна се уште не дала одговор на барањето за 90-дневно продолжување на рокот неопходен за продолжување на преговорите. Во меѓувреме, речиси сите фирми на српскиот пазар на нафта го откажаа купувањето на деривати од НИС, авансно им беа исплатени февруарските плати пред два дена, а доколку за неколку дена не се прецизира дали ќе има или не санкции, се очекува и банките да ја прекинат понатамошната соработка. Доколку банките ги прекинат платежните трансакции и ги ослободат обврските за наплата, постои сериозна можност НИС да банкротира и да престане со работа. Тоа е најлошото можно сценарио, а државата Србија како малцински акционер апсолутно не треба да го дозволи.
Интересно е, сепак, што во морето на различни шпекулации за тоа што ќе се случи доколку се случи, никој или малкумина ја спомнуваат можноста Гаспром да го преземе НИС. Против овој гасен гигант не се воведени никакви санкции од почетокот на војната во Украина, а Гаспром беше и спасоносна благодат кога Европската унија, во еден од серијата пакети санкции, одлучи да го забрани увозот на руска нафта во НИС. „Газпром“ тогаш купи шест отсто од акциите на „Газпромнефт“, со што овозможи увоз на нафта, иако не руска, во Србија, што ја спаси целата работа. На прашањето дали истото може да се примени во новонастанатата ситуација, д-р Петар Станојевиќ, професор на Факултетот за безбедност и поранешен асистент на министерот за енергетика на Србија, за „Политика“ вели дека што се однесува до „Гаспром“ тоа би можело да биде едно од решенијата.
– Прашањето е само до кога ова би можело да биде трајно решение. Да останеше старата американска администрација, сигурно ќе беше прашање на денови кога ќе се воведат санкции кон Гаспром. Она што е спорно во приказната за можно преземање на НИС од страна на Газпром е дека во тој случај Американците мора да ја одобрат секоја трансакција, а прашање е дали тие би сакале да го направат тоа. Имајќи го тоа предвид, тешко дека Гаспром тогаш би можел да ја преземе локалната нафтена компанија, освен ако двете страни претходно не се договорат за ова – објаснува Станојевиќ.
Второ, не е реално она што деновиве се зборува дека одредена агенција купува нафта за НИС како начин да продолжи со рафинирање во Рафинеријата Панчево додека се на сила санкциите. Генералниот директор на Србијагас, Душан Бајатовиќ изјави дека е оптимист кога станува збор за продолжување на рокот за воведување американски санкции за НИС и дека сега е невозможно да се предвиди колку долго ќе се продолжи рокот, за 45 или 90 дена.
„Второто решение е НИС да продолжи да работи под одредени услови, а третото е да ни дозволи некаква активност во самата нафтена индустрија на Србија, за која се претпоставува дека ќе бара да се контролира, односно да продолжи рафинирањето нафта и производството на нафтени деривати во погоните“, рече Бајатовиќ, а пренесува Танјуг. Тој вели дека 80 отсто од дериватите што се продаваат во Србија доаѓаат од НИС, а 60 отсто од малопродажбата и дека НИС има 12.000 вработени, дека годишно пополнува најмалку 2,5 отсто од буџетот и дека би било оправдано да се продолжи рокот и да се направи некаков договор.
