Клучната поента беше дека самитот на НАТО во Хаг покажа отворена несигурност околу американската поддршка, особено поради непредвидливоста на Доналд Трамп, што ја натера Европа да сфати дека мора самата да ја преземе поголемата одговорност за својата безбедност. Самитот на НАТО одржан во Хаг минатата недела го откри не само новиот правец на Алијансата, туку и длабоките пукнатини што сè поотворено се наѕираат во трансатлантските односи. Иако лидерите на земјите членки се обидоа да пратат порака на единство и решителност, особено преку донесувањето одлука за зголемување на одбранбените трошоци на 5% од БДП до 2035 година, суштината на средбата беше обележана со стратегиска несигурност и дипломатски лицемерства. Оваа амбициозна обврска беше поздравена како историски напредок, но зад неа се криеше очајнички обид да се одржи американското влијание и гаранција за безбедност во еден период кога претседателот на САД, Доналд Трамп, ја редефинира смислата на сојузништвото. Иако Трамп формално изјави дека е „со нив до крај“, оваа порака беше во остар контраст со неговите претходни изјави во кои ја релативизираше сопствената обврска кон членот 5 од НАТО, кој го темели концептот на колективна одбрана. Ваквата неодреденост имплицира опасна флексибилност – отвора простор за толкување на тоа каков напад на некоја членка би бил „дозволив“ и не би барал одговор.
Таа реторика претставува директна покана до Русија да ја продолжи својата тактика на провокации и хибридни напади, особено на источните граници на Алијансата. Но, Трамп не го гледа Владимир Путин како закана, туку како партнер, негирајќи ја одговорноста на Кремљ за војната во Украина и индиректно промовирајќи мировни решенија што се во корист на Русија.
За разлика од тоа, мнозинството европски лидери гледаат на Москва како на најитна и најопасна стратешка закана. Украинското искуство веќе одамна покажа дека игнорирањето на милитаристичката реторика на Путин може да има катастрофални последици. Рускиот државен апарат е целосно пренасочен кон воена економија, а западниот одговор бара долгорочно зголемување на капацитетите за одвраќање.
Токму затоа европските држави се согласија да инвестираат значителни ресурси во зајакнување на својата одбрана. Но и покрај оваа декларативна решителност, во односот со САД се чувствува кревкост, што станува сè поочигледна. Фактот што лидерите на Алијансата мораа дипломатски да го „пофалат“ Трамп само за да обезбедат минимална стабилност, покажува колку системот се потпира на волјата на еден човек што нема ниту почит кон демократијата, ниту трајно чувство на обврска кон своите партнери.
Парадоксално, токму оваа нестабилност ја натера Европа конечно да се соочи со реалноста: дека мора самата да преземе поголем дел од товарот за сопствената безбедност. Сè поголем е консензусот дека ерата на безусловната доверба во американските безбедносни гаранции е завршена. Но, тоа не значи лесен преод. Стратегиската автономија е скапа, комплицирана и политички чувствителна. Дел од земјите членки веќе се соочуваат со внатрешен отпор и недоверба во способноста на Европа да гради ефикасен безбедносен чадор без американска поддршка.
Исто така, останува нерешено прашањето за Украина, која и покрај симболичната поддршка, беше тргната настрана од главната сцена на самитот – гест што во Киев се доживеа како јасен знак за дипломатско дистанцирање и страв од поголема конфронтација со Русија.
Самитот во Хаг, на површината покажа дека НАТО останува жива организација, приспособлива на новите предизвици. Но под таа фасада се наоѓа Алијанса што се движи низ зона на геополитичка несигурност, потпирајќи се на кревки договори и пресметани дипломатски гестови. Европа, сакајќи или не, мора да влезе во нова ера на стратешка самостојност – не како антагонизам кон САД, туку како нужност диктирана од непредвидливоста на Вашингтон. Ако тоа не го стори, ризикот не е само геополитички – туку егзистенцијален.
