Нордиските и балтичките земји идни лидери на ЕУ

Како пишува Гардијан станува збор за таканаречената група НБ8, што е дипломатски назив за осум северноевропски земји: Данска, Естонија, Финска, Исланд, Латвија, Литванија, Норвешка и Шведска.Поединечно, тие мали држави немаат голема тежина на меѓународната сцена кога станува збор за безбедност и политика, но од почетокот на руската инвазија на Украина во 2022 година, тие се сè повлијателни како заеднички глас кој врши притисок врз Западот да остане цврст и одлучен.

Она што ги прави особено привлечни е спојот на демократската стабилност, одбранбената интеграција и отпорноста на општествата. Нивниот модел сè почесто се споменува како пример за успешна регионална соработка.

Соработката првично беше замислена како начин стабилните и богати северни земји повторно да ги изградат врските со балтичките соседи, со кои ги поврзуваат векови трговија и културна размена, но по Втората светска војна ги изолираше советската железна завеса.

Нивната важност дополнително порасна во новиот период на глобални тензии и натпреварување на големите сили, во кој Арктикот, Северниот Атлантик и Балтичкото Море повторно станаа стратешки клучни области.

Остaр став кон руската инвазија на Украина

Светот брзо се менува, најважно е повторно да се вооружи Европа“, рече данската премиерка Мете Фредериксен, актуелна претседателка на форматот НБ8, објаснувајќи зошто Копенхаген повеќе не сака да биде дел од штедливиот блок во рамките на ЕУ, кој се противи на поголема потрошувачка.

Данска во јули ќе ја преземе и ротирачката претседателска функција во Советот на ЕУ, што дополнително ќе ја зголеми видливоста на северните земји. За разлика од средна Европа, каде што националните популисти зајакнаа и поттикнаа евроскептицизам и послаба поддршка за Украина, северните и балтичките земји остануваат цврста поддршка за Киев и евроатлантските одбранбени напори.Иако и тие ја заострија својата миграциска политика под притисок на сопствените популисти, нивниот став кон руската агресија останува одлучен.

НАТО и ЕУ користат фински и шведски пристап кон одбраната

Земјите на НБ8 беа меѓу првите членки на таканаречената коалиција на доброволци, која ја основаа Франција и Британија за политичка и воена поддршка на Украина откако актуелниот американски претседател Доналд Трамп привремено ја суспендираше американската помош за Киев за да го принуди Володимир Зеленски на мировен договор според руските услови.

Фредериксен го сумираше тоа: „Независноста на Украина и спротивставувањето на руската агресија се прашање од директен интерес за нашите земји, со оглед на географската близина до Русија“, рече таа.

И НАТО и ЕУ во голема мера го користат пристапот „целосна одбрана“ кој Финска и Шведска го применуваат веќе децении. Тој модел ги вклучува цивилното општество, јавниот и приватниот сектор во подготовка за кризни ситуации, одбрана и економска отпорност, особено во контекст на хибридно војување како што го водат Русија и Кина.

Многу фински бизнис лидери се и резервисти

Финска, на пример, има 5,6 милиони жители и само 24.000 војници во мирнодопските сили, но благодарение на системот на задолжителна воена служба и редовните резервни вежби може брзо да мобилизира војска од 180.000 луѓе, додека во резервата има дури 870.000 обучени војници.

Многу бизнис лидери се и резервисти, редовно посетуваат безбедносни семинари и законски се обврзани да одржуваат залихи, да делат логистика и да имаат дополнителни производствени капацитети за кризни ситуации. По два самостојни војни со Советскиот Сојуз во 1940-тите, Финска и денес има доволно засолништа за целото население.

Шведска минатата година испрати леток до 5 милиони домаќинства со упатства за постапување во случај на криза или војна, кој им советува на граѓаните да подготват залихи на нерасиплива храна, радио на батерии, светилка, прва помош и други основни потреби. Европската комисија неодамна препорача сите членки да преземат слични мерки.

Земјите на НБ8 ги координираат ставовите

Земјите на НБ8 редовно ги координираат ставовите пред состаноците на НАТО и ЕУ, иако Норвешка и Исланд не се членки, и усогласуваат надворешна политика низ целиот свет. Значење има што петте северни земји делат комплекс на амбасади и културен центар во Берлин, главниот град на најсилната европска економија.

Во новата распределба на моќта во Европа, северните и балтичките земји имаат предност на стабилност и политичко единство. Со оглед на сè поголемата внатрешна нестабилност во Полска, блокадата во парламентот во Франција и италијанското двоумење околу поголеми инвестиции во одбраната, овие земји стануваат сè посакуван партнер на германскиот канцелар Фридрих Мерц.

Сите членки на НБ8 ги поврзаа своите вооружени сили со Велика Британија и Холандија во рамките на Заедничките експедициски сили (ЏЕФ), кои се високомобилни единици подготвени за брзо дејствување. Исто така, соработуваат со НАТО за заштита на подводните кабли и гасоводи од саботажи од Русија и Кина.

Естонија предложи балтички ѕид од дронови

Некои од нив отидоа и подалеку во интеграцијата. Четирите северни воздушни сили годинава формираа заедничка дивизија во рамките на НАТО за да го спроведат таканаречениот Северен концепт на воздушна моќ, кој им овозможува на Данска, Финска, Норвешка и Шведска да дејствуваат како една целина со висок степен на подготвеност.

Трите балтички земји градат заедничка одбранбена линија на источните граници по примерот на украинските ровови, а се разговара и за естонскиот предлог за балтички ѕид од дронови, систем за надзор на границата со помош на вештачка интелигенција и противдронска одбрана. Сепак, иако делуваат посилно отколку што нивната големина сугерира, нивното влијание има ограничувања, наведуваат медиуми.

И овие држави се соочуваат со предизвици

Малите, отворени економии зависат од слободна трговија и стабилна глобална околина. Во рамките на ЕУ не успеаја да спречат олеснување на правилата за државна помош, што отвора простор за уште повеќе француски и германски субвенции за индустријата.Во поширок контекст, светот обележан со царини, пасивност кон климата и поделба на влијанија меѓу големите сили би бил исклучително неповолен за северните и балтичките земји. Сè поголемиот протекционизам и нестабилност може да означат почеток на големи предизвици за северна Европа.