На 19 февруари (среда) со почеток во 9:30 часот, Уставниот суд ќе ја одржи 3. седница за 2025 година со Дневен ред за кој се предвидени дискусии по десет иницијативи за оценување на уставност/законитост и донесување на две конечни одлуки. 1.Реферат У.бр. 161/2024 Оспорен: Член 137 во делот „односно по донесувањето на решението во обновената постапка по службена должност“ и член 150 став 3 во делот „од конечноста на решението со кое е утврдена промената“ од Законот за пензиското и инвалидското осигурување. Подносител: Славко Лазовски од Скопје. Од наводите во иницијативата: Подносителот на иницијативата, посебно го оспорува делот „односно по донесувањето на решението во обновената постапка по службена должност“ од член 137 и делот „од конечноста на решението со кое е утврдена промената“ од член 150 став 3 од оспорениот закон. Според подносителот оспорените одредби имаат елементи на строга конкретност и се однесуваат за точно одредени лица врз кои преземените различни дејствија имаат различни последици, а истите лица пред да се преземат тие правни дејствија, се во иста фактичка и правна состојба. Се наведува дека оспорените делови се во спротивност со Уставот затоа што има исто лице, иста странка, ист орган, исто службено лице, а различни фактички и правни последици поради што оспорените одредби се во спротивност со начелото на рамноправност на граѓаните во правните односи, начелото на забрана на предизвикување штета, начелото на еднакви вредности на давањата и воздржување од постапување со кое се намалува имотната сигурност на граѓаните и нивната положба во општеството. 2. Реферат У.бр. 186/2024 Оспорени: Членовите 17 и 18 од Законот за изменување и дополнување на Изборниот законик Оспорен акт: Член 17 и 18 од Законот за изменување и дополнување на Изборниот законик донесен на 07 март 2024 година Подносители на иницијативата: Лилјана Поповска, Ѓорѓи Танушев, Костадин Ристоманов, Стојанчо Велков, Невена Георгиевска, Татјана Стојановска, Дејан Димитровски, Драгана Велковска, Горјан Јовановски, Јана Белчева-Андреевска, Јане Димески преку полномошник адвокатска канцеларија Петрушева. Од наводите во иницијативата: Подносителите сметаат дека со оспорените членови се прави измена на членовите 61 и 62 од Изборниот законик , кои се однесуваат на условите за поднесување листи на независни кандидати за пратеници, како и за членови на совети и градоначалници. Се тврди дека е драстично подигнат прагот за поднесување на независни граѓански листи на изобри на 1 % од гласачкото тело, што според нив предизвикува нееднаква положба на граѓаните при здружување во иницијативни групи за поднесување на независни листи за учество на изборите. Се наведува дека овие измени создале нееднаквост на граѓаните и дискриминација во корист на партиите, имајќи предвид дека секоја партија која исто така претставува група граѓани, може да поднесе листи со кандидати, а е регистрирана со 1000 гласачи. Дополнително, според подносителите спорно е што измените се донесени во нетранспарентна и скратена постапка, без претходни консултации и јавна расправа. 3.Реферат У.бр. 221/2024 Оспорени: Член 118 став 1 во делот „според одредбите со кои се регулира извершувањето”, член 120 став 1 во делот „според одредбите што важат за извршувањето”, член 130 став 3 во делот „тече од денот на доставата на обвинетиот. Ако на обвинетиот му е изречена мерката притвор или е на издржување на казна затвор, рокот”, член 143 став 1, член 151, член 153 став 1 алинеја 1 во делот „не дојде на уредно доставената покана и за тоа не го оправда изостанокот”, член 184, член 193 став 2 во делот „Ако во домот е извршен и претрес тогаш ќе се состави записник во согласност со членот 192 од овој закон кој мора да ги содржи причините за претрес без наредба”. и став 3 од Законот за кривичната постапка. Подносител на иницијативата: д-р Леонид Трпеноски, адвокатско друштво “Трпеноски” Од наводите во иницијативата: Подносителот наведува дека оспорените одредби се во спротивност со темелните вредности на Уставот како што е владеењето на правото, правната заштита на сопственоста, прифатените норми на меѓународното право, презумпцијата на невиност, правото на жалба, неповредливоста на домот и правото на сопстеност, начелото на еднаквост на граѓаните пред Уставот и законите како и самостојноста и независноста на адвокатурата како јавна служба што обезбедува правна помош. Според подносителот, оспорените одредби не се во согласност со член 8 став 1 алинеите 1, 3,6 и 11, член 13 став 2 итн.
4.Рефетат У.бр. 244/2024 Oспорен: Член 4 став 7 од Деловникот за работа на Советот за јавни обвинители на Република Северна Македонија Подносител на иницијативата: Ленче Ристоска Содржина на одредбата: Мандатот на членовите на Советот избрани од страна на јавните обвинители влегува во позитивно оценет јавно-обвинителски стаж освен во случаи предвидени во член 35-а од Законот за Советот на јавните обвинители. Од наводите во иницијативата: Во иницијативата е наведено дека оспорената одредба е во спротивност со Амандманот XXX од Уставот, членот 7 од Законот за Совет на јавни обвинители и членовите 36 и 62 од Законот за јавното обвинителство. Подносителката наведува дека за времетрањето на мандатот , членовите на Советот на јавни обвинители избрани од редот на јавните обвинители не вршат јавно-обвинителска функција и не може да бидат оценувани, односно тие во конкретниот период не може да реализираат „позитивно оценет јавно-обвинителски стаж”. Се тврди дека станува збор за прашање кое не може да се уредува со Деловник , бидејќи изворно не е уредено со законски пропис, па се остава впечаток дека членовите сами си доделиле право и поволност кои Законодавецот не им го гарантирал. Од ова придобивка имаат самите членови кои по завршување на мандатот во Советот на јавни обвинители се унапредени во повисоки позиции во јавните обвинителства, се наведува во иницијативата. 5. Реферат У.бр. 181/2024 Oспорен: Одлука за донесување на Детален урбанистички план Блок 1.2, Блок 2.1 и Блок 2.2, бр. 09-287/1 од 17.02.2024 година на Советот на Општина Гевгелија. Подносител на иницијативата: ДГИТУ САС Инвест дооел Гевгелија застапувани од адвокат Мартин Тодоровски Од наводите во иницијативата: Подносителот смета дека Општина Гевгелија донела правосилно Одобрение за градба кое се коси со новиот и сега оспорен ДУП, бидејќи според него, невозможно е да се платат комуналии, да се изгради објект и во меѓувреме општината да изврши промена на ДУП, на штета на подносителот. Се наведува дека носењето на вакви одлуки е спротивно на владеењето на правото и се нарушува правната сигурност на граѓаните. 6. Реферат У.бр. 125/2023 Oспорен: Член 13 од Правилникот за начин и постапка за добивање на уверение за сметководител и овластен сметководител и упис во регистар донесен од Управниот одбор на Институтот на сметководители и овластени сметководители на Република Северна Македонија, У.О бр.0202/329 од 25.05.2023 година, У.О бр. 0202/366 од 29.06.2023 година и У.О бр.0202/009 од 18.01.2024 година. Подносител на иницијативатa: Петар Прчевски, адвокат од Битола Од наводите во иницијативата: Се тврди дека оспорената одредба е конфузна, нејасна и со технички недостатоци. Се наведува дека со одредбата се ограничува слободата на пазарот и претприемништвото бидејќи субјектите имаат намера и интерес да вршат дејност како сметководители, им се ускратуваат права кои им се дадени согласно закон, односно се ограничуваат во слободата да вршат и друга дејност или да бидат основачи-управители и на други правни субјекти-трговски друштва кои би се занимавале со иста дејност. 7. Реферат У.бр. 195/2023
Oспорен: Член 13 став 2 од Правилникот за начин и постапка за добивање на уверение за сметководител и овластен сметководител и упис во регистар, донесен од Управниот одбор на Институтот на сметководители и овластени сметководители на Република Северна Македонија, У.О бр.0202/329 од 25.05.2023 година, У.О бр. 0202/366 од 29.06.2023 година и У.О бр.0202/009 од 18.01.2024 година. Подносител: Сашо Цветановски Од наводите во иницијативата: Подносителот укажува дека одредбата содржи технички грешки кои создаваат конфузија. 8. Реферат У.бр. 196/2023 Oспорен: Член 13 став 2 од Правилникот за начин и постапка за добивање на уверение за сметководител и овластен сметководител и упис во регистар, донесен од Управниот одбор на Институтот на сметководители и овластени сметководители на Република Северна Македонија, У.О бр.0202/329 од 25.05.2023 година, У.О бр. 0202/366 од 29.06.2023 година и У.О бр.0202/009 од 18.01.2024 година. Подносител: Адвокат Виктор Божиновски Од наводите во иницијативата: Подносителот смета дека оспорениот акт содржи насоки како може да се издава лиценца за работа на сметководител кои не се пропишани во Законот за трговски друштва, ниту во Законот за работни односи. 9.Реферат У.бр. 172/2024 Oспорен: Правилник за формата и содржината на Јавниот оглас, начин на поднесување на пријавата за вработување на давателите на услуги- здравствени работници и соработници, како и начинот на спроведување на постапката за селекција на кандидатите за работното место за кое е објавен јавниот оглас, рангирање, тестирање и спроведување на интервју бр.02-1186/2 од 13.10.2023 година, донесен од Управниот одбор на ЈЗУ Клиничка Болница „д-р Трифун Пановски“-Битола. Подносител на иницијативата: Игор Раденков Од наводите во иницијативата: Се наведува дека со оспорениот Правилник, со членовите 5, 8 и 18, е повреден член 32 од Уставот, членот 55 од Законот за организација и работа на органите на Управата и член 160 и 161 од Законот за здравствена заштита. Според Подносителот, оспорениот Правилник е донесен незаконски од орган кој нема ингеренција на носење, ниту законски основ за носење на подзаконски акти, при што со неговата примена е направен субјективен избор на кандидатите од страна на работниот орган на болницата. 10. Реферат У.бр. 97/2023 Oспорен: Параграф 7 од Правилото за односите во вршењето на службата на Армијата на Република Северна Македонија бр. 02-294/1 од 16 јули 2012 година од Началникот на Генералштабот на Армијата на Република Северна Македонија Подносител на иницијативата: Здружение за развој Млади за јавен интерес Содржина на одредбата: Воениот персонал на служба на АРМ мора секогаш да биде уредно облечен, избричен и потстрижен. Се потстрижуваат средно-зулфите до половина на увото, а косата да не паѓа на ушите и јаката на облеката, односно да не се витка преку работ на капата, шапката или баретката. Не смее да носи брада, а ако носи мустаќи, треба да бидат долги 0,8 см од горната уста и не смеат да преминуваат преку неа. Косата не смее да биде подолга од 5 см. Од наводите во иницијативата: Подносителите наведуваат дека прашањето за носење брада е правно допуштено со Уставот и Европската конвенција, а ваквата одредба претставува мешање во правото на приватен живот. Се наведува дека е апсурдно што не се забранува носење на бркови, а притоа постои апсолутна забрана за носење на брада. II. ПРЕДЛОЗИ ЗА ОДЛУЧУВАЊЕ СО НАЦРТ-ОДЛУКИ 1. У.бр. 4/2024 Уставниот суд на 10 јули поведе постапка за оценување на уставноста на член 36 став 1 во делот „прво и второ дете“, став 2 и став 3 во деловите „прво и второ“ и „доколку мајката нема новородено дете во смисла на ставот (2) на овој член“ од Законот за заштита на децата. Судот со мнозинство гласови изрази сомнеж во усогласеноста со уставните одредби на законското решение државата да дава парична помош само за прво и второ новородено дете, со што ги дискриминира следните родени деца во семејството. Според Уставниот суд, во овој закон, конкретно во членот 36 спорни се одредени делови кои ги содржат термините “прво и второ” а се однесуваат на новороденчиња, дел од став 3, како и цел став 2 кој гласи: „За прво и второ новородено дете се смета дете кое е прво и второ живородено дете по ред на раѓање на мајката кој редослед се утврдува на ист начин кога мајката ќе роди повеќе деца одеднаш.” https://ustavensud.mk/archives/32004 2. У.бр.194/2024 Уставниот суд на 11 декември поведе постапка за оценување на уставноста и законитоста на Правилникот за начинот и постапката на спроведување на избор и оценка на соодветноста на член на надзорен орган на друштво за осигурување и известување до Агенцијата за супервизија на осигурување.
