Јазот во нееднаквоста во богатството низ Европа од 2008 до 2023 година варираше од земја до земја, според најновиот Извештај за глобалното богатство 2024 објавен од швајцарската банка UBS.Додека во некои земји јазот меѓу богатите и сиромашните значително се зголеми, во други е забележано благо намалување.
Според податоците од Европската централна банка (ЕЦБ), најбогатите 10% од населението во Еврозоната поседувале 57,3% од вкупното нето богатство на домаќинствата во последниот квартал од 2024 година – што е за 2,8 процентни поени повеќе отколку во 2009 година, кога поседувале 54,5%.
UBS истакнува дека нееднаквоста се зголемила во повеќето земји од Источна Европа, додека податоците за Западна Европа се „екстремно мешани“.Кои земји предничат по растот, а кои по падот на нееднаквоста?
Извештајот опфаќа 12 европски земји, користејќи го индексот Џини како основен индикатор. Колку е повисок индексот Џини, толку е понееднаква распределбата на богатството (вредноста од 0 означува совршена еднаквост).Во 2023 година, индексот Џини на богатство се движеше од 46 во Белгија до 75 во Шведска.
Шведска забележа највисока нееднаквост во богатството, по што следуваат Германија (68), Швајцарија (67) и Австрија (65).Белгија беше екстремен исклучок со најнизок индекс (46), што укажува на наједнаква распределба на богатството. Следни беа Италија и Шпанија, обете со индекс од 57.
Големите економии како што се Франција (59) и Обединетото Кралство (61) беа под просекот од 62,1 за 12-те проучувани земји. Данска (62), Финска (64) и Холандија (64) беа околу просекот.
Најголемо зголемување на нееднаквоста: Финска и Шпанија
Гледајќи ги промените во индексот Џини од 2008 до 2023 година, се донесуваат следните заклучоци:
Финска забележа најголемо зголемување – 21% (од 53 на 64)
Шпанија веднаш по неа – 20% (од 47 на 57)
Италија забележа зголемување за 15% (од 50 на 57)
Данска за 11% (од 56 на 62)
Велика Британија за 8%
Франција за 5%
Шведска, иако сè уште најнееднаква, забележа мало зголемување од само 1%.
Белгија најмногу ја намали нееднаквоста
Од 12-те анализирани земји, пет забележаа пад на нееднаквоста:
Белгија најмногу – намалување од 11% (од 51 на 46)
Германија, Австрија и Швајцарија – намалување од околу 5%
Холандија – намалување од 4%
Сепак, истражувачот на Универзитетот во Гент, Артур Апостел, истакнува дека податоците од ЕЦБ покажуваат само мало намалување во Белгија (од 0,71 на 0,69 според индексот Гини), додека УБС користи поширок опсег на податоци, па затоа споредбите треба да се толкуваат со претпазливост.
Што ја влошува нееднаквоста во Финска?
Вели-Мати Тормалехто од Статистика Финска вели дека промените во структурата на средствата се главната причина. Сè повеќе домаќинства се префрлаат од недвижнини на финансиска актива, која е концентрирана во рацете на богатите. Покрај тоа, цените на недвижностите стагнираат или паѓаат, а во опаќање е и стапката на сопственост на недвижнини.
Според нивните податоци, најбогатите 10% од финските домаќинства го зголемиле својот удел во вкупното богатство од 43,9% (2009) на 51,8% (2023).
Индексот Џини наспроти уделот во богатството на топ 10%
Иако индексот Џини дава општа слика, тој не ги опфаќа екстремните разлики – па затоа уделот во богатството што го поседуваат најбогатите 10% нуди појасна слика.
Според извештајот на UBS од 2023 година (за податоци од 2022 година):
Во Шведска, најбогатите 10% поседуваат 74,4% од вкупното богатство
Во Белгија – 43,5%
Во Германија – 63%
Во Швајцарија – 62,5%
Трендовите се конзистентни дури и кога се гледаат топ 5% или 1%.
Нееднаквоста сама по себе не е доволна слика
Во извештајот на UBS се нагласува дека промените во нееднаквоста сами по себе не се доволни за да се објасни колку се всушност „богати или сиромашни“ граѓаните. Апсолутното ниво на богатство е подеднакво важно – па затоа не е само прашање колку е нееднакво распределено богатството, туку колку воопшто го има.
