Во првите 100 дена од враќањето на власт, Доналд Трамп предизвика глобални потреси со политика на изолационизам и конфликти со традиционалните сојузници. Неговите потези ја разнишуваат меѓународната стабилност и го редефинираат местото на САД во светот, пишува Ројтерс. Со незапаметена глобална царинска војна, кратење на американската странска помош, навреди кон сојузниците од НАТО и прифаќање на наративот на Русија за инвазијата врз Украина, претседателот Доналд Трамп за само 100 дена по враќањето на власт, силно ги наруши основите на светскиот поредок што САД го градеше по Втората светска војна, пишува Ројтерс. „Трамп сега е многу порадикален отколку пред осум години. И јас сум изненаден“, вели Елиот Абрамс, конзервативец кој служеше под Роналд Реган и Џорџ В. Буш, а во првиот мандат на Трамп беше специјален претставник на САД во Иран и Венецуела.
Политиката на „Америка на прво место“ во вториот мандат на Трамп ги оддалечи традиционалните сојузници, ги охрабри противниците и отвори прашања за границите на неговата стратегија. Неизвесноста околу неговите постапки веќе принуди некои држави да почнат да ги приспособуваат своите политики што тешко ќе се сменат, дури и ако во 2028 година на власт дојде потрадиционален претседател. Критичарите на Трамп предупредуваат и на внатрешни ризици за американската демократија – од напади врз судии, преку притисок врз универзитетите, до спроведување на депортации што вклучуваат испраќање мигранти во затвор во Ел Салвадор. “Сведоци сме на огромна дестабилизација во светските односи,” оценува Денис Рос, поранешен преговарач за Блискиот Исток за администрациите и на демократите и на републиканците.
Оценките за промените што ги предизвикува Трамп произлегуваат од повеќе од десетина интервјуа на Ројтерс со актуелни и поранешни официјални лица, дипломати и независни аналитичари од Вашингтон и светските престолнини. Иако дел од последиците можеби ќе бидат долготрајни, експертите веруваат дека ситуацијата сѐ уште не е непоправлива, особено ако Трамп го омекне пристапот – нешто што делумно го направи при повторното разгледување на царинската политика. Сепак, малкумина очекуваат драстична промена, а повеќето земји веќе работат на трајни корекции на своите односи со САД за да се заштитат од идни непредвидливи потези. Некои европски земји почнаа да ги зајакнуваат своите одбранбени индустрии за да ја намалат зависноста од американското оружје. Во Јужна Кореја се води интензивна дебата за развој на сопствено нуклеарно оружје, додека други партнери на Вашингтон се приближуваат кон Кина, барем на економски план. Од Белата куќа ја отфрлаат критиката дека Трамп ја нарушил американската кредибилност. Наместо тоа, тврдат дека ја санира штетата што настанала за време на „несмасното водство“ на Џо Бајден. „Претседателот Трамп презема брзи мерки за справување со предизвиците: ги носи Украина и Русија на преговарачка маса, го запира протокот на фентанил, ги штити американските работници држејќи ја Кина одговорна, и повторно воведе максимален притисок врз Иран“, изјави портпаролот на Советот за национална безбедност на Белата куќа, Брајан Хјуз.
Според анкета на Ројтерс/Ипсос спроведена на 21 април, повеќе од половина Американци – вклучувајќи една петтина републиканци – сметаат дека Трамп е „премногу близок“ до Русија, а јавноста има мал интерес за неговата експанзионистичка агенда. Високи влогови за иднината на светскиот поредок Иднината на светскиот поредок базиран врз слободна трговија, владеење на правото и почитување на територијалниот интегритет е доведена во прашање. Трамп, кој на глобалните односи гледа низ призмата на поранешен трговец со недвижности, започна широка царинска офанзива што ги потресе финансиските пазари и ја ослаби вредноста на доларот. Обвинувајќи ги трговските партнери за „ограбување“ на Америка, Трамп воведе царини што многу земји ги натераа да размислуваат за зајакнување на врските со Кина. И покрај тоа што ги нарекува царините неопходен „лек“, неговите цели остануваат нејасни. Паралелно, речиси целосно ја смени американската политика кон руската инвазија во Украина, со што ја загрижи Европа и ја отвори можноста за принудување на Киев да прифати загуба на територии во замена за подобрување на односите со Москва. Германскиот канцелар Фридрих Мерц изрази загриженост за трансатлантските односи: „Ќе биде тешко ако ‘Америка на прво место’ всушност значи ‘Америка сама’“.
Истовремено, експанзионистичкиот говор на Трамп за анексирање на Гренланд, повторно преземање на Панамскиот канал и припојување на Канада како 51-ва држава поттикна дополнителни стравувања. Иако ваквите идеи делуваат крајно екстремни, аналитичарите предупредуваат дека другите големи сили, како Кина, би можеле да ги искористат како оправдување за свои територијални амбиции. Данската премиерка Мете Фредериксен остро реагираше: „Кога најблискиот сојузник ќе побара да преземе дел од нашата територија под притисок и закани, мораме да се запрашаме во што всушност можеме да веруваме“. Одговорот од светот Во Европа, ЕУ веќе подготвува одмазднички царини, а земји како Германија и Франција размислуваат за засилување на своите воени капацитети. Канада, пак, бара посилни економски и безбедносни врски со Европа. Јужна Кореја се обидува да го зачува клучното безбедносно сојузништво со САД, иако е вознемирена од заканите за повлекување на американските трупи. Јапонија, исто така, е изненадена од обемот на наметнатите царини и брза да ја приспособи својата стратегија. Клучно прашање е дали некои држави ќе се обидат да ги зацврстат трговските врски со Кина, која се претставува како алтернатива на политиките на Трамп. Иако експертите велат дека ситуацијата сѐ уште не е непоправлива, штетата врз американските односи со сојузниците и профитот за противниците веќе е голем. „Не сме стигнале до точка од која нема враќање“, вели Арон Дејвид Милер од Карнеги фондацијата во Вашингтон, „но штетата што сега се прави е веројатно немерлива“. Извор: Новинска агенција МЕТА
