Од околу една милијарда долари воена помош што ја најави американскиот Стејт департмент за 17 европски земји, 23 милиони ќе бидат наменети за Црна Гора за зајакнување на одбранбениот сектор. Засега не се знае колку пари ќе добијат останатите земји од Западен Балкан. На списокот не е Србија.
Од Стејт департментот за Радио Слободна Европа (РСЕ) изјавија дека оваа помош, која се доделува и на Украина, ја покажува посветеноста на Соединетите држави „на иднината на Украина како демократска, суверена и независна држава, како и до безбедноста на сојузниците и партнерите низ целиот регион“.
Колку помош добиваат Украина и другите?
Откако администрацијата на американскиот претседател Џо Бајден го започна својот мандат во јануари 2021 година, тие доделија околу 15,2 милијарди воена помош за Украина, особено од крајот на февруари кога Русија започна инвазија врз таа земја.
Меѓутоа, на 8 септември американскиот државен секретар Ентони Блинкен при најавата за дополнителна долгорочна инвестициска помош од 2,2 милијарди долари за првпат најави дека ќе обезбеди пари за Украина и 17 соседни земји. Преку програмата за надворешно воено финансирање, Украина ќе добие една милијарда долари, а остатокот ќе биде распределен меѓу другите земји.
„Вклучувајќи и многу од нашите сојузници во НАТО, како и други регионални безбедносни партнери кои се изложени на потенцијален ризик од идната руска агресија“, се вели во соопштението на Блинкен.
Американските сенатори се обидуваат да ја назначат Русија за држава спонзор на тероризмот
Ројтерс подоцна пренесе изјава од претставник на Стејт департментот кој ги наведе земјите меѓу кои ќе се дистрибуира помошта. „На вонредниот состанок на НАТО, секретарот Блинкен ги информираше сојузниците за претстојната американска помош од 2,2 милијарди долари долгорочни инвестиции во рамките на нашите странски воени партнери за финансирање: Албанија, Бугарија, Хрватска, Чешка, Естонија, Грција, Литванија, Латвија, Црна Гора, Северна Македонија, Полска, Романија, Словачка и Словенија и нашите партнери Босна и Херцеговина, Грузија, Косово, Молдавија и Украина“.
Зошто се испраќа помош за Западен Балкан?
Првото нешто што треба да го разбереме, според Бруно Лете, висок соработник на германскиот Маршалов фонд во Брисел, е дека има зголемени тензии и закани за насилство на Западен Балкан. И дека во очите на САД „многу безбедносни ризици се поврзани со Русија“.
„Постои верување дека претседателот Путин и Кремљ играат улога во регионот што е штетна за безбедноста. Мислам дека постои желба во САД, а исто така и во контекст на НАТО, да се засилат напорите во регионот. “, вели Лете.
Според него, кога станува збор за руското влијание врз Западен Балкан, „прво треба да се погледнат Косово и Србија“, каде, како што вели, има тензии и покрај малиот позитивен сигнал од пред неколку недели во однос на документите. „Но, јасно е дека Русија симулира тензии меѓу Косово и Србија“, додава тој, наведувајќи дека операциите на руското влијание се многу активни во Босна и Херцеговина.
„Тие се обидуваат да разгорат политички тензии“. Лете наведува и дека војната во Украина оставила „многу болни спомени од минатото“ на Западен Балкан и дека вмешаноста на САД во повеќето балкански земји е добредојдена.
„Мислам дека постои размислување од Вашингтон оти, со оглед на тензиите, неопходно е САД повторно да се ангажираат со сојузниците во Западен Балкан за да ги зголемат напорите за давање воена помош и безбедност“, додава Лете.
За што ќе се користат парите?
Како што изјави Стејт департментот за РСЕ, повеќе од две милијарди долари странско воено финансирање „особено ќе им помогне на земјите погодени од ситуацијата во Украина, вклучително и земјите од источното крило и другите регионални партнери и сојузници кои обезбедија безбедносна помош за Украина за време на нејзината тековен конфликт со Русија. Средствата ќе ги поддржат можностите за земјите кои веќе и донирале на Украина да ги надополнат своите резерви, како и оние кои би можеле да го сторат тоа со американската безбедносна помош“, рече портпаролот на Стејт департментот.
Бајден ја потврди воената помош од 3 милијарди долари за Украина
Кога станува збор за американската помош, средствата, откако ќе бидат одобрени од американскиот Конгрес, според Стејт департментот, ќе помогнат да се надополни опремата и опремата за оружје за донации за Украина, како и да се изградат сегашните и идните способности на Украинските вооружени сили.
Исто така, целта е да се подобрат воените способности на тие европски сојузници и партнери за одвраќање и одбрана од нови закани за нивниот суверенитет и територијален интегритет.
Понатаму се набројува: зголемување на професионализацијата и модернизацијата на нивните безбедносни сили, зајакнување на воената интеграција на партнерите во НАТО, зајакнување на одбранбените капацитети против сајбер и хибридното војување, како и конвенционалните способности за спротивставување на руското влијание и агресија.
„Оваа помош уште еднаш ја покажува нашата непоколеблива посветеност на иднината на Украина како демократска, суверена и независна држава, како и безбедноста на нашите сојузници и партнери во целиот регион“, соопшти Стејт департментот.
Помош за Северна Македонија
Северна Македонија, земја која стана триесетта членка на НАТО алијансата во март 2020 година, е исто така на листата на оние кои ќе добијат средства од најновата американска дистрибуција.
Регионалниот центар за односи со јавност -мост за комуникација меѓу Македонија и НАТО
„Одлуката за доделување помош е „одраз на стратешкото партнерство и сојуз меѓу Северна Македонија и Соединетите Американски Држави. Оваа поддршка е за модернизација на македонската армија, но и за зајакнување на безбедноста во регионот и за колективната безбедност. на НАТО алијансата во целина“, велат од македонското Министерство за одбрана за РСЕ.
Програмите за одбранбена соработка меѓу двете земји започнаа во 1996 година. Преку Меѓународната програма за воена помош, САД донираа воена опрема во вредност од 160 милиони долари од почетокот на програмата.
23 милиони за Црна Гора
Владата на САД со дополнителни 23 милиони долари ќе помогне во модернизација на горенаведената Армија на Црна Гора и зајакнување на нејзините капацитети, велат од Министерството за одбрана за РСЕ.
„Во светло на актуелните настани во Црна Гора, посебен фокус ќе биде ставен на зајакнување на капацитетите во областа на сајбер одбраната. Овој пакет помош е само еден во низата континуирана американска поддршка за зајакнување на одбранбениот сектор на Црна Гора“, оценува Министерството за одбрана на државите од Црна Гора.
Сајбер нападите врз информативната мрежа на Владата на Црна Гора започнаа кон крајот на август, кога беше оневозможен пристапот до нивните веб-страници и електронски пораки, како и до други институции како обвинителството, судовите, катастарот, приходите и Царинската управа. Последиците од сајбер нападот врз Црна Гора се уште не се решени.
Абазовиќ: можно е Русија да стои зад хакерските напади, но немаме потврда
Црна Гора е членка на НАТО од 2017 година. Добиените 23 милиони долари ќе бидат наменети за модернизација и опремување на Армијата на Црна Гора, за исполнување на капацитетите на НАТО и за зајакнување на капацитетите во областа на сајбер одбраната, велат од Министерството.
Од почетокот на војната во Украина, продолжува блиската соработка меѓу Црна Гора и САД, со фокус на зајакнување на отпорот на малигното влијание на Русија и заштита на мирот и стабилноста во овој дел од Европа.
Според Министерството за одбрана, САД досега инвестирале десетици милиони долари во одбранбениот систем на Црна Гора, кои биле искористени за набавка на нова и модернизација на постојната опрема. Суштината е во иницијативата на САД за помош, како и „свеста за опасностите што ѝ се закануваат на Црна Гора и на другите сојузници и партнери на НАТО“, велат од МНР на Црна Гора.
„САД како најважен партнер“
Планот на американскиот претседател Џо Бајден за САД финансиски да им помогне на БиХ и другите европски земји во одбраната од руската агресија ја потврдува исправноста на нашата национална и надворешна политика, изјави Жељко Комшиќ, член на Претседателството на БиХ.
„Иако американската политика кон Босна и Херцеговина може малку да го промени курсот, посветеноста на Соединетите Држави за воено зајакнување и безбедност на нашата земја е несомнена. Затоа тие беа и ќе останат наш најважен партнер“, рече претходно Комшиќ.
Тој додаде дека оваа посветеност не е само израз на американската волја, туку и одговор на „одлучноста на БиХ во борбата против руското малигно влијание во земјата и во регионот“.
Американската амбасада во Босна и Херцеговина соопшти дека деталите за пакетот помош ќе бидат познати во наредниот период и потсети дека САД даваат значителна поддршка за вооружените сили на Босна и Херцеговина од 2005 година „како дел од нашите севкупни напори да обезбеди безбедносна помош за сојузниците и партнерите на НАТО.“
Амбасадорот на САД вети дека Западот нема Босна да и ја остави на Русија
Во јули годинава, САД донираа 23 милиони долари помош за развој на хеликоптерските капацитети на вооружените сили на Босна и Херцеговина. Дополнително, издвоија 500.000 долари за изградба на информативен центар за сајбер безбедност во Домот на вооружените сили на Босна и Херцеговина. Исто така, во текот на јули, САД донираа 21 повеќенаменско возило Хамви за поддршка на вооружените сили на Босна и Херцеговина. Станува збор за повеќенаменски возила вредни 26 милиони долари.
Србија е единствената без нова американска воена помош
Додека за Црна Гора ќе бидат одвоени 23 милиони, Србија ја нема на списокот земји што ќе добијат американска воена помош. „Србија е земјата која е најмалку наклонета кон НАТО или САД. Исто така е нашироко познато дека Србија има поблиски односи со Кремљ, со Русија. Значи, мислам дека ситуацијата таму е покомплицирана“, вели Лете за можните причини зошто Србија нема да добие помош
„Мислам дека САД не го направија тоа намерно“, вели тој, додавајќи дека постои можност оти тоа е начинот на кој „САД вршат притисок врз српските власти да се откажат од својата проруска политика“.
Вучиќ – Во Србија се води војна меѓу Истокот и Западот преку посредници
„Ние ја почитуваме српската армија и нејзиното раководство и длабоко го цениме нашето воено партнерство“. Вака Амбасадата на Соединетите држави во Белград одговори на прашањето на РСЕ зошто Србија ја нема на списокот на земји кои ќе добијат нова американска воена помош.
Во одговорот од Амбасадата велат дека Србија ја ценат како „свој пријател и партнер, а во зависност од одлуките што Србија ќе ги донесе, како можен сојузник во НАТО“.
Паралелно со веста за новата воена помош, се појави и веста дека на 8 септември српскиот претседател Александар Вучиќ го награди американскиот генерал-мајор Џон Харис, командант на Националната гарда на Охајо, за кого рече дека „придонел за зајакнување на партнерството на вооружените сили на двете земји, што ги зајакна и севкупните билатерални односи меѓу Србија и САД“.
Неколку дена подоцна, по седницата на Советот за национална безбедност, на која тема беше Косово, Вучиќ се осврна врз најавата за воена помош за другите земји од Западен Балкан.
САД: Русија потрошила над 300 милиони долари за тајно влијание врз светската политика
„Она што е важно за нас е фактот што САД ќе испратат нова транша од воена помош за одбрана од Русија, но и за животната средина, Босна и Херцеговина, Хрватска, Албанија, Македонија и Косово. Така велат тие. Се прашувам што после тоа ќе бараат. Како што гледате, на оваа листа нема само една земја, а тоа е Србија“, изјави Вучиќ.
Само во 2020 година, американската помош за Србија надмина 40 милиони долари, покажуваат податоците на американската амбасада во Белград, се наведува во одговорот на РСЕ. Од амбасадата истакнаа дека САД се најголемиот билатерален донатор на странска помош за Србија.
„Од 2001 година, обезбедивме речиси 1,2 милијарди долари помош за решавање на прашања кои се движат од постконфликтно закрепнување до економски раст до заштита на животната средина и непроценливото културно наследство на Србија. „Нашето партнерство со Србија никогаш не било посилно“, велат од американската амбасада.
Србија доби најголема воена помош од членките на НАТО
Земјите членки на НАТО се најголемите воени донатори на Србија, покажуваат податоците на Институтот за европски прашања од 2019 година. Меѓу нив водат САД.
Србија во моментов не преговара за членство во НАТО, а Собранието во 2007 година со резолуција прогласи воена неутралност „во однос на постоечките воени сојузи“.
Од 2006 година, Србија е членка на програмата на НАТО Партнерство за мир, која ги обединува земјите кои соработуваат со Алијансата. Партнерството за мир ги вклучува сите други европски земји кои не се членки на Алијансата, освен Кипар.
Србија, како членка на Партнерството за мир, спроведе воени вежби и обуки со НАТО алијансата и искористи средства за реформа на одбранбениот систем. Индивидуалниот акционен план за партнерство на Србија со НАТО беше усвоен во 2015 година и претставува највисока форма на соработка достапна за земјите кои не се членки.
Кои се следните чекори?
Откако американскиот државен секретар најави нов пакет воена помош, тој наскоро треба да биде потврден и од Конгресот. „Сите овие динамики покажуваат дека САД повторно се ангажираат во регионот, вели Лете.
„Сепак, Европската унија можеби не се ангажираше како што треба, особено кога станува збор за проширувањето“, додава тој. Во неодамнешното обраќање во Европскиот парламент за состојбата на ЕУ, претседателот на Европската комисија им порача на земјите од Западен Балкан, заедно со Грузија, Молдавија и Украина, дека нивната иднина е во Европската унија.
Патот до членство во ЕУ и патот до силни демократии се едно и исто, изјави фон дер Лајен
„Вие сте дел од нашето семејство, вашата иднина е во нашата Унија, а нашата Унија не е целосна без вас“, рече Фон дер Лејен. Во јули, ЕУ им додели на Украина и Молдавија статус на кандидат за членство и ја призна Грузија како „идна членка“.
Како што вели Лете, јасно е дека Европската унија не му го посвети на регионот вниманието што го заслужува. „За ЕУ тоа беше еден вид заборавен агол на Европа. И сега ги гледаме последиците од тоа, тензиите повторно се зголемуваат. Балканот во основа беше вакуум. САД повеќе не беа толку вклучени. ЕУ не беше заинтересирана Сега целта е повторно да се пополни тој вакуум“, вели тој.
Лете додава дека сега е видливо дека ЕУ ја разбира грешката што ја направија кон Балканот и дека сега се ангажира поактивно. „Можеме да видиме дека и ЕУ и САД повторно се ангажираат во регионот и тоа е многу позитивен сигнал“, додава Лете.
Војната во Украина трае веќе седум месеци. Во инвазијата што ја започна Русија на 24 февруари, илјадници цивили беа убиени и ранети, градови беа уништени, нуклеарните централи беа загрозени, а 13 милиони Украинци беа принудени да ги напуштат своите домови.
