Почитувани колеги пратеници,
Почитувани претставници на Владата,
Почитувани претставници на регионалните тела за еднаквост и националните институции за човекови права на Република Северна Македонија,
Почитувани домашни и странски експерти за еднаквост и недискриминација,
Почитуван амбасадор Клеменс Која,
Почитувани медиуми,
Дами и господа,
Дозволете во име на пратениците на Собранието на Република Северна Македонија, и во мое лично име да Ви посакам добредојде во законодавниот дом и воедно да ви пожелам успешна и плодна работа на Конференцијата. Несомнено дека е пријатно чувството што по подолг период повторно ги отворивме вратите на Собранието за да овозможиме одржување на ваков и други слични настани од суштинска и толку неопходна потреба за граѓаните во нашиот објект. Прашањето што ќе се разгледува и за кое ќе се вкрстуваат мислења, ќе се споделуваат искуства и ќе се даваат се надевам корисни и спроведливи предлози и решенија е еднаквоста и недискриминацијата. Дискриминацијата е предизвик пред кој што може да се најде секој еден поединец, во секоја можна животна ситуација и сфера при што, може да биде и во улога на директен, индиректен дискриминатор кој вознемирува по пат на повикување, поттикнување или инструирање на дискриминација или пак да биде во улога на дискриминиран. Која и да е улогата, секако не е завидна. Како за поединецот што ја трпи на своја кожа таа сегрегација, така и за вршителот кој што кога тогаш, ќе треба да се соочи со монструозноста на своите постапки и да живее со последиците од предизвиканата лавина. Под услов, се разбира, секоја алка од синџирот на општествена одговорност, правна заштита, судска ефикасност и транспарентност да функционира беспрекорно. Под услов, се разбира, семејните вредности и воспитание, образовниот систем, непристрасните и професионални медиуми да го дадат својот вреден и моќен придонес во подигнувањето на јавната свест за постоењето на ова зло, за негово дефинирање, препознавање и пријавување до казнување.
Токму затоа е многу важна улогата на Комисијата за спречување и заштита од дискриминација, која е основана со Законот за спречување и заштита од дискриминација во 2020 година, како самостоен и независен орган кој ќе работи на промоција, заштита и одржување на еднаквоста, човековите права и недискриминацијата. Фактот што е релативно нова институција која мораше да се справи со почетните предизвици на етаблирање во државниот правен апарат во исто време им понуди и единствена можност да при градењето на институцијата промовираат нов пристап во своето работење и извршување на законските надлежности, како предводник на позитивните општествени промени кои ќе водат на крај кон суштествена еднаквост, почитувани човекови права со ефикасна заштита од сите видови дискриминација.
Да бидеме начисто, знам дека сите би сакале да бидеме дел од зрело, човечно, хумано, еднакво, правично општество во кое никој нема да се почувствува дека е помалку вреден, помалку важен и небитен дел од општествениот живот на една земја, меѓутоа за жал, реалноста која што ја гледаме, за која што читаме и слушаме секојдневно, не удира како алармно ѕвоно во слепоочниците и ни го потврдува токму спротивното. Односно, и во ова време на напредок, на можности, на ресурси и откритија, човекот, луѓето, знаат да бидат и тоа како сурови, неправедни, интолерантни, неразумни и над сè, нехумани кон другите човечки суштества. Само затоа што се различни по кој било основ. Било да се работи за припадност на маргинализирана група, пол, сексуална ориентација, родов идентитет, лично својство и општествен статус, или пак национална или етничка припадност, религија или верско убедување, политичко уверување, попреченост, возраст, имотен статус, образование, семејна или брачна состојба, здравствена состојба, социјално потекло. И, неслучајно ги кажав по овој редослед можните субјекти и состојби за дискриминација. Имено, таа слика и подредување се добива од бројот на поднесени претставки прикажани во кварталниот извештај на Комисијата за спречување и заштита од дискриминација, како единствено тело од овој вид, основано од Собранието на Република Северна Македонија. Таквата слика ја стекнуваме и од годишниот извештај на Комисијата за 2021 година, што е веројатно делумен приказ на вистинската и сурова слика на терен. Затоа што сум убеден дека не секој поединец кој што бил жртва на дискриминација презел и нешто конкретно како поднесување на претставка и пријавување на овие појави.
Почитувани присутни,
Токму тука ја гледам и најсоодветната, превентивна улога што може да ја игра Комисијата согласно новите, проширени надлежности, односно информирањето, едукацијата и подигањето на свеста како најдобар начин за спречување на дискриминацијата. Ја знаете онаа старата, добро позната поговорка која гласи, „Подобро да се спречи отколку да се лечи?“ Јас верувам во неа! Верувам дека зборувањето и информирањето за дискриминацијата, едукацијата, сознанието и во исто време, прифаќањето и почитувањето на различностите е клучот кон вистински хумано, демократско и напредно општество во кое никој никогаш веќе нема да се чувствува дека е помалку вреден.
Драги мои,
Таа борба не ја води само едно тело. Таа борба треба да ја водиме сите кои сме дел од ова општество, во секој домен од нашето делување и влијание. Од најраните, семејни средини, преку образованието, медиумите, работните средини, на улица. Секако, и во овој домен, суштинска е и улогата на законодавниот дом и пратеничкиот легитимитет кој е цврстата основа врз која се заснова и Законот за спречување и заштита од дискриминација, меѓутоа, уште поважно е спроведувањето на истиот во реалниот живот и ситуации, со доследно извршување и на казнените одредби.
Сите ние, без исклучок треба да бидеме чувари на човековите права и слободи и да овозможиме слободен, рамноправен и достоинствен живот и услови за функционирање за секој еден поединец на нашата заедница. За тоа е клучна меѓу-институционалната соработка, меѓутоа и стекнувањето и применувањето на меѓународните искуства на поискусните и потврдени демократии. Јас ви посакувам успех во вашиот пат кон намалување и конечно искоренување на дискриминацијата и сегрегацијата.
Ви благодарам на вниманието!
KABINETI I KRYETARIT TË KUVENDIT TË REPUBLIKËS SË MAQEDONISË SË VERIUT
FJALIMI I KRYETARIT XHAFERI NË KONFERENCËN E GJASHTË RAJONALE TË TRUPAVE TË BARAZISË NË EVROPËN JUGLINDORE
6 shtator 2022
Të nderuar kolegë deputetë,
Të nderuar përfaqësues të Qeverisë,
Të nderuar përfaqësues të trupave rajonale të barazisë dhe institucioneve nacionale të të drejtave të njeriut në Republikën e Maqedonisë së Veriut,
Të nderuar ekspertë vendorë dhe të jashtëm të barazisë dhe jodiskriminimit,
I nderuar ambasador Klemens Koja,
Të nderuar mediume,
Zonja dhe zotërinj,
Më lejoni që në emër të deputetëve në Kuvendin e Republikës së Maqedonisë së Veriut dhe në emrin tim personal t’ju uroj mirëseardhje në dhomën ligjvënëse dhe njëherazi t’ju uroj punë të suksesshme dhe të frytshme të Konferencës. Pa dyshim se është e këndshme ndjenja që pas një periudhe më të gjatë përsëri ti hapim dyert e Kuvendit për të mundësuar mbajtjen e ngjarjeve të këtilla dhe të ngjashme të nevojës thelbësore dhe aq të domosdoshme për qytetarët në objektin tonë. Çështja që do të debatohet dhe për të cilën do të kryqëzohen opinionet, do të ndahen përvojat dhe do të jepen shpresoj propozime dhe zgjidhje të dobishme dhe të realizueshme është barazia dhe jodiskriminimi. Diskriminimi është sfidë para së cilës mund të gjendet çdo një individ, në çdo situatë dhe fushë të mundshme të jetës me ç’rast, mund të jetë në rolin e diskriminuesit të drejtpërdrejtë, diskriminuesit indirekt i cili shqetëson me anë të thirrjes, nxitjes apo instruimit të diskriminimit ose po, të jetë në rolin e të diskriminuarit. Cilido që të jetë roli, nuk është i lakmueshëm. Si për individin i cili e ndjen në lëkurë të vetë atë segregacion, ashtu edhe për kryesin i cili kurdo që të jetë, do të duhet të ballafaqohet me monstruozitetin e veprave të veta dhe të jetojë me pasojat nga orteku i shkaktuar. Me kusht, kuptohet, çdo hallkë e zinxhirit të përgjegjësisë shoqërore, siguria juridike, efikasiteti gjyqësor dhe transparent të funksionojë në mënyrë të përkryer. Me kusht kuptohet, vlerat dhe edukata familjare, sistemi arsimor, mediumet e paanshme dhe profesionale të japin kontributin e vet të vlefshëm dhe të fuqishëm në ngritjen e vetëdijes publike për ekzistimin e kësaj të keqeje, për definimin e saj, njohjen dhe denoncimin deri në dënim.
Pikërisht për këtë është i rëndësishëm roli i Komisionit për Parandalimin dhe Mbrojtjen nga Diskriminimi, që është themeluar me Ligjin për parandalimin dhe mbrojtjen nga diskriminimi në vitin 2020, si organ autonom dhe i pavarur i cili do të punojë në promovimin, mbrojtjen dhe ruajtjen e barazisë, të drejtave të njeriut dhe jodiskriminimit. Fakti që është institucion relativisht i ri i cili duhej të menaxhojë sfidat fillestare të etablimit në aparatin juridik shtetëror në të njëjtën kohë u ofroi edhe një mundësi unike që gjatë ndërtimit të institucionit të promovojnë një qasje të re në punën e vet dhe në kryerjen e kompetencave ligjore, si paraprijës i ndryshimeve shoqërore pozitive të cilat çojnë kah barazia thelbësore, respektimi i të drejtave të njeriut me mbrojtje efikase nga të gjitha llojet e diskriminimit.
Ta themi qartë, e di se të gjithë kishim dashur të jemi pjesë e një shoqërie të pjekur, njerëzore, humane, të barabartë, të drejtë, ku asnjëri nuk do të ndjehet më pak i vlefshëm, më pak i rëndësishëm dhe pjesë e parëndësishme e jetës shoqërore të një vendi, mirëpo, për fat të keq, realiteti që e shohim, për të cilën lexojmë dhe dëgjojmë çdo ditë, na godet si zile alarmuese në tëmtha dhe na e konfirmon pikërisht të kundërtën. Respektivisht, edhe në këtë kohë përparimi, kohë të mundësive, të resurseve dhe zbulimeve, njeriu, njerëzit, dinë të jenë edhe si mizorë, të padrejtë, jotolerantë, të paarsyeshëm dhe mbi të gjitha, johumanë ndaj qenieve tjera njerëzore. Vetëm për arsye se janë të ndryshëm në çfarëdo bazë. Qoftë të bëhet fjalë për përkatësi në grup të margjinalizuar, gjini, orientim seksual, identitet gjinor, cilësi personale dhe status shoqëror, ose po përkatësi nacionale apo etnike, religjion ose bindje fetare, politike, pengesë, moshë, status pronësor, arsim, gjendje familjare ose martesore, gjendje shëndetësore, prejardhje sociale. Dhe, jo rastësisht i thashë sipas kësaj renditjeje subjektet dhe gjendjet e mundshme për diskriminim. Gjegjësisht, kjo është pasqyra dhe renditja që fitohet nga numri i parashtresave të parashtruara të reflektuara në raportin tremujor të Komisionit për Parandalimin dhe Mbrojtjen nga Diskriminimi, si trup i vetëm i këtij lloji, i themeluar nga Kuvendi i Republikës së Maqedonisë së Veriut. Pasqyrën e atillë e fitojmë edhe nga raporti vjetor i Komisionit për vitin 2021, që me siguri është reflektim i pjesshëm i pasqyrës së vërtetë dhe mizore në terren. Sepse, jam i bindur se jo çdo individ i cili ka qenë viktimë e diskriminimit ka ndërmarrë edhe diçka konkrete si parashtrimi i parashtresës dhe denoncimi i dukurive të këtilla.
Të nderuar të pranishëm,
Pikërisht këtu e shoh edhe rolin më të përshtatshëm, parandalues që mund ta luajë Komisioni në përputhje me kompetencat e reja, të zgjeruara, respektivisht, informimin, edukimin dhe ngritjen e vetëdijes si mënyra më e mirë për parandalimin e diskriminimit. E dini atë fjalën e urtë të vjetër, mirë të njohur e cila thotë, “Më mirë të parandalosh se të shërosh?” Unë besoj në të! Besoj se të folurit dhe informimi për diskriminimin, edukimi, kuptimi dhe në të njëjtën kohë, pranimi dhe respektimi i diferencave është çelësi kah një shoqëri vërtetë humane, demokratike dhe të avancuar ku askush asnjëherë më nuk do të ndihet se është më pak i vlefshëm.
Të nderuar,
Atë betejë nuk e bën vetëm një trup. Atë betejë duhet ta bëjmë të gjithë ne që jemi pjesë e kësaj shoqërie, në çdo fushë të veprimit dhe ndikimit tonë. Prej mjediseve më të hershme, ato familjare, përmes arsimit, mediumeve, mjediseve të punës, në rrugë. Natyrisht se edhe në këtë sferë, thelbësor është edhe roli i dhomës ligjvënëse dhe legjitimiteti që është themeli i fortë mbi të cilin bazohet edhe Ligji për Parandalimin dhe Mbrojtjen nga Diskriminimi mirëpo, akoma më me rëndësi është zbatimi i të njëjtit në jetën dhe situatat reale, me zbatimin konsekuent edhe të dispozitave ndëshkuese.
Të gjithë ne, pa përjashtim duhet të jemi rojtarët e të drejtave dhe lirive të njeriut dhe të mundësojmë jetë të lirë, të barabartë dhe dinjitoze dhe kushte për funksionimin e çdo individi në bashkësinë tonë. Për këtë, kryesor është bashkëpunimi ndër-institucional, mirëpo, dhe përfitimi dhe zbatimi i përvojave ndërkombëtare të demokracive të konfirmuara dhe më me përvojë. Unë ju uroj sukses në rrugëtimin tuaj kah reduktimi dhe më në fund çrrënjosja e diskriminimit dhe segregacionit.
Ju faleminderit për vëmendjen!
