Традицијата на производство на квалитетно вино е добро позната во овие краишта низ историјата за што сведочат големиот број на археолошки локалитети и предмети изложени низ голем број на вински музеи низ државата.Сместена во централниот дел на Балканскиот Полуостров, со 260-290 сончеви денови, Македонија спаѓа во винската зона, која го опфаќа поголемиот дел од Медитеранска Европа, вклучувајќи некои од најпознатите вински дестинации на стариот континент, како што се Провенс, Корзика и регионот Писпул де Пин (Франција), Болгери и Сицилија (Италија) и Санторини (Грција), a денес е обезбедено и целосно турустичко искуство во Македонија – сместување во удобните локални престојувалишта, разгледување на природно богатата околина и дегустација нанајквалитетното македонско вино”.
Според истражувањата на „World`s Тop Exsports“, нашата земја, како производител и извозник на вино, се наоѓа меѓу 15-те земји во светот за 2022 година, поточно на 13-тото место. Забележан е раст од 4,3 отсто и извоз од 60,365 милиони долари за 2022 година, со што македонската винска индустрија се најде во друштво на Франција, Италија, Шпанија, Нов Зеланд, Чиле, Португалија, Аргентина, Австралија, Јужна Африка, Грузија, Молдавија, Унгарија, кои заедно сочинуваат 92,4 отсто од вкупниот светски извоз на вино во 2022 година.
Регистрирани 247 винарски визби
Регистарот на лозови насади, воспоставен на целата територија на државата во 2010 година дава податоци за површините под лозје (приближно 23 илјади хектари) во кој се содржани и податоци за сортите, старосната структура, начинот на наводнување.Вкупните капацитети за производство на вино се 1.72 милиони хектолитри, што е за два пати повеќе од вкупното производство на вино. Додека пак капацитетите за производство на вино во шишиња се само 650 илјади хектолитри.Од вкупно 247 винарски визби, регистрирани до денес, 165 се физички лица односно семејни винарии и 82 правни лица, од кои 42 се со капацитет за преработка и чување со над 50.000 литри вино и во иднина треба да бидат двигатели на извозот на вино.
Малите семејни винарии кои пред се насочени кон винскиот туризам и руралниот развој, како такви, треба да бидат предмет на континуирана поддршка на програмата за рурален развој и останатите програми за поддршка, со цел нивна поголема промоцијата и маркетинг за да имаат финализација на флашираното вино.
Од повеќегодишната анализа на извезените количини вино, се забележува позитивен тренд на извезено флаширано вино во однос на наливното. Од апсолутна доминација на наливното вино, пред 18 години (во 2005: 92% извезено наливно ниво), процентот на флаширано вино во 2022 година веќе достигнува 31% од вкупно извезените количини на вино од земјава.
Бројот на нови земји на листата увозници е зголемен на преку 25, а допрено е и до надворешни пазари кои порано не биле стандардни дестинации за нашето вино. Меѓутоа, извозната и следствено малопродажната цена на нашето вино е несразмерно ниска во однос на останатите вина кои се нудат на странските пазари. Оваа разлика покажува дека постои голем простор за напредок во повисоките сегменти на пазарот на вино во шише.
Визијата за развој на секторот е јасно отсликана со подготовката на новиот Закон за вино чие донесување ќе следи во 2023 година, а каде најголемите измени се однесуваат во делот на Географските ознаки и нивна заштита кои целосно се усогласени со Регулативата 1308/2013 од Европска Унија.
Нацрт стратегијата за развој на лозарството и винарството во наредните 10 години
Министерството за земјоделство, шумарство и водостопанство во јуни ја презентираше нацрт десетгодишната стратегија за развој на лозарството и винарството.
-Подготвувањето на стратегијата е законска обврска на министерството уште од 2010 година, но денес сме сведоци на едно темелно и сопфатно вложување од страна на сите чинители во подготовката на стратегијата, за да имаме документ кој ќе носи развој и нови успеси во овој сектор, рече тогаш министерот за земјоделство, шумарство и водостопанство, Љупчо Николовски.Активностите за изготвување на овој стратешки документ започнаа уште во 2019 година преку изготвување на екпертско истражување за состојбите со лозарството и винарството.
Потоа активностите продолжија со формирање на работна група составена од претставници на сите засегнати страни, за преку своето искуство да дадат придонес при подготовката на овој значаен документ. Оваа работна група преку повеќе работилници, дополнителни истражувања и анализи го изготви овој документ кој денес е на јавна расправа.Главната стратешка цел на оваа десетгодишна стартегија е зајакнување на конкуретноста на македонската винска индустрија во делот на лозарството и винарството, со цел искористување на целосниот потенцијал на индустријата. За да стане препознатлив вински бренд на регионалните и интернационалните пазари, преку фокусирање на локални сорти и поднебјата за истакнување на нивните најдобри карактеристики.
За реализација на оваа поставена стратешка цел утврдени се и следните приоритетни стратешки цели: интеграција на сите чинители од секторот, модернизација, поголема промоција и зголемување на препознатливоста на македонското вино на надворешните пазари за зголемување на извозот на различен пазар, развој на винскиот туризам, како и мерки за заштита од климатски промени и обезбедување на одржливост и зачувување на биодиверзититетот кај лозовите насади.
Анализата на институционалната и правната рамка содржана во оваа нацрт стратегија, покажува позитивен правец кон добра интеграција на секторот. Споредено со почетната ситуација, кога примарното производство на суровината – винско грозје, беше строго одделено од производството и пласманот на виното, кои беа под ингеренции на Министертсвото за економија во минатото. Сега, целиот процес е под ингеренција на Министерството за земјоделство шумарство и водостопанство, односно Секторот за винарство лозарство и овоштарство.
Согласно предвидувањата во овој стратешки документ, до крајот на десет годишниот период за реализација на оваа стратегија се предвидени следните резултати:
-Зголемување кај извозот на вино во шишиња во литри за 50%
-Зголемување на вредноста на извозот на вино во шишиња над 50% во евра
-Зголемување на вредноста на наливното вино за 10% во евра
-Најмалку три заштитени географски ознаки
-Минимум 10% од виното пуштено во промет да носи географска ознака до крајот на 2033
-Обновување (реструктурирање) на лозовите насади за 30%
-5% зголемување на површината под лозови насади
-4% од лозовите насади да произведуваат органско сертифицирано винско грозје
-40% лозови насади на целата територија на земјата да бидат одржувани со примена на добра земјоделска пракса, во насока за зачувување на животната средина и биодиверзитетот
-Селектирани клонови за Кратошија, Вранец и Станушина
-Јавно достапен и функционален дигитализиран лозарски катастар под МЗШВ
-Зголемен број на посети во винарските визби за 15% до крајот на 2033
Сите овие резултати треба да се постигнат преку имплементација на цел сет мерки, кои се содржани во стратергијата, а кои во периодот што следи по донесувањето на оваа стратергија треба детално да се разработат во соодветен акциски план со прецизни рокови за реализација.
Винариите се лидери во користењето на ИПАРД фондовите
Николовски вчер го најави објавувањето на првиот ИПАРД 3 повик, вреден над 30 милиони евра, кој, како што рече, е со најголем буџет досега.
-Лидери сме во регионот по инвестиции од ИПАРД програмата меѓу кои има и инвестиции во винската индустрија. Први во регионот почнуваме со ИПАРД 3 програмата и буџет кој е зголемен за 62 отсто. На располагање имаме вкупно 120 милиони евра, рече Николовски по посетата на винаријата Камник.Тој ги повика винариите да аплицираат за нови средства со кои, напомена, ќе го зголемат и модернизираат производството.Земјава оваа година, заклучно со 30 јуни, извезла вкупно 462.725 хектолитри вино, и наливно и флаширано вино, во вредност од 39.119 милиони евра.
-МЗШВ досега, за седум години, од 2016 – 2022-ра исплатило 89 милиони евра вкупно во секторот и тоа, 71 милион за одржување лозови насади (субвенции), 10,5 милиони за поддршка во време на КОВИД, три милиони за извезено преку интервентната програма за поддршка на винарски визби, еден милион за саеми, 590 000 евра за мали семејни винарии, еден милион за поддршка на винарски визби преку ковид закон за транспортни трошоци, како и два милиона евра за визбите „Повардарие“ и „Стефани“. Вкупно се исплатени скоро 90 милиони евра, а само во 2022 година има прилив во овој сектор од извезено вино во вредност од 57.636 милиони евра, рече Николовски.
Северна Македонија е синоним за вкусно грозје, реномирани винарии и врвни македонски вина, кои се најдобрите македонски амбасадори во Европа и светот. Имаме плодна земја која мајсторите на својот занает знаат да ја искористат. Лидери сме во искористеноста на ИПАРД Програмата, финансиска поддршка која ЕУ ја дава за македонските земјоделци и која ќе продолжи и во периодот 2021-2027 година, преку ИПАРД III, чиј буџет изнесува 97 милиони евра.
Успехот на „Винска визија“ и Отворен Балкан
Винската визија Отворен Балкан е еден од првите заеднички чекори во конкретизирање на идеите и стратегијата на „Отворен Балкан“. Оваа манифестација е резултат на заедничката работа е идеална можност не само да се позиционираат балканските вински рути на светската мапа на вински тури, туку и нашат земја подобро и полесно да се утврди на светската мапа на атрактивни туристички дестинации.Саемот, минатата година во септември го отворија српскиот претседател Александар Вучиќ, и македонскиот и албанскиот премиер Димитар Ковачевски и Еди Рама.
На „Винска визија Отворен Балкан“ на Белградскиот саем учествува речиси 400 излагачи и производители на вино од повеќе од 22 земји, од кои 160 излагачи од Србија, 26 од Албанија, додека 47 излагачи беа од Северна Македонија. Покрај земјите-членки на Отворениот Балкан, изложувачи имаше и од Хрватска, Босна и Херцеговина, Црна Гора, Франција, Чиле, Аргентина, Италија, Романија, Молдавија, Јужна Африка и други земји. И храната беше во фокусот, како вид традиција, со пет мастер шефови од Северна Македонија, од Србија и од Албанија. На манифестацијата имаше купувачи од ЕУ, САД, Кина и други земји од Истокот. Вкупно 300 метри квадратни, беа резервирани за туризмот, каде беше присутна и македонската Агенција за промоција на туризмот.
Северна Македонија под слоганот „Вкуси го животот” на Саемот учествуваше со 42 винарии и три дестилерии кои промовира преку 300 различни вина и ракии, како и производители на храна кои ја претставува автентичната македонска кујна.Српската премиерка Ана Брнабиќ, вчера додели награди Винскиот трофеј Отворен Балкан за најдобра автохтона сорта на Тиквеш за виното Барово-црвено 2019 и Винскиот трофеј Отворен Балкан за сортата „оранж“ на Камник за виното Оранж-2019. Вината ги оценуваше жири составено од 25 меѓународни судии, од кои пет беа „мастери на виното“.
На Самитот беа попишани договори за механизмите за обезбедување на храна во Западен Балкан помеѓу министрите за земјоделство на трите држави, Љупчо Николовски, Фрида Крифца, Бранислав Недимовиќ.„Винската визија“ на Отворен Балкан оваа година во јуни се одржа во Скопје во организација на Министерството за земјоделство, шумарство и водостопанство во соработка со ресорните министерства на Србија и Албанија.
„Она што е резултат на Отворен Балкан сега веќе се гледа и низ бројки. Размената и трговијата помеѓу трите држави е зголемена за 25 проценти. Размената со Србија надмина 1.1 милијарда евра што е најголемо ниво во последните 17 години. Само минатата година размената со Албанија е зголемена за 40 проценти, со Србија е зголемена за 50 проценти. Воведовме зелени ленти за транспортерите за нашите три држави да не чекаат на границите. Воведуваме системи за електронска идентификација со која што работниците ќе можат слободно да се движат помеѓу нашите три држави. И практично ги спроведуваме трите слободи на ЕУ, тука кај нас, на Балканот така како што доликува. На нашите граѓани на трите држави не им требаат граници како што не им требаат граници на земјите од ЕУ, и затоа јас секогаш ќе бидам посветен на зголемувањето на соработката, на зголемувањето на комуникацијата, трговијата, зголемувањето на инвестициите во сите три држави бидејќи тоа е тоа што нашите граѓани го заслужуваат“, рече Ковачевски.
Горан Јаковлевски, претседател на „Тиквешки семејни винарии“ нагласи дека кога минатата година добивле покана за учество на „Винска визија на Отворен Балкан“, тие како здружение на мали семејни винарии без размислување ја прифативле бидејќи тоа, како што рече, е одлична можност да ги претстават нивните вина, да споделат искуства, да разменат идеи, да остварат контакти со колеги од регионот, но и да ги понудат нашите туристички можности.
Земјите од Отворен Балкан заеднички настапија на меѓународниот Саем на вино во Верона
Ковачевски, придружуван од министерот Николовски, заедно со претседателот на Србија, Вучиќ и премиерот на Албанија, Рама, во април присуствуваа на овогодинешниот 55-ти меѓународен Саем на вино „Винитали“, кој се одржува од 2 до 5 април 2023 година во Верона, Италија.
Лидерите, на саемот, беа пречекани и остварија средба со потпретседателот на Советот на министри и министер за надворешни работи и меѓународна соработка на Италија, Антонио Тајани и претседателот на италијанскиот регион Венето, Лука Заја, со кои заедно беа во обиколка на саемот, пришто ги посетија халите и штандовите на регионите Венето и Лацио, како и заедничкиот штанд на земјите од Отворен Балкан.
На заедничкиот штанд „Wine vision by Open Balkan“ на саемот „Винитали“, беа презентирани најквалитетните вина од Северна Македонија, Србија и Албанија, а на саемот беа присутни и сомелиерите од овие земји. Се потенцираше дека Северна Македонија, Србија и Албанија имаат огромни потенцијали посебно во рамките на иницијативата Отворен Балкан, со кои можат да се истакнат и да го најдат своето место на светските пазари, за што можат да сметаат на поддршката од Италија во нивните напори за промоција надвор од регионот.
Република Северна Македонија на овогодинешниот Саем на вино во Верона учествуваше со над 60 видови од нашето најквалитетно македонско вино и присуство на 14 македонски винарии, како и тројца врвни сомелиери.Саемот претставува собир на домашните и меѓународните производители на вино од целиот свет кои сакаат да се претстават на една од најпрестижните светски саемски манифестации посветени на виното и негувањето на винската култура.
